Reclameblokken

Gewoonte getrouw, misschien wel tegen beter weten in, kijk ik dagelijks naar het tv-journaal. Het journaal wordt omlijst door reclameblokken en daar word ik niet vrolijk van. Vreselijke toestanden worden mij voorgeschoteld om mijn bereidheid de portemonnee te trekken te vergroten. Al voor een paar euro kun je het leed van vreselijk verwaarloosde ezeltjes, die strompelend op hun misvormde hoefjes onmenselijke lasten dragen, lenigen. Een paar minuten later kijken trieste, maar ook aandoenlijke kinderogen de huiskamer in, om aan te geven dat de nood in het betrokken gebied heel hoog is en opnieuw wordt een beroep gedaan op de medemenselijkheid van de kijker om te helpen deze nood te lenigen. En veel kijkers zullen daartoe bij het zien van die beelden, bereid zijn. Immers is het in de levensbeschouwing van velen als het ware ingebakken om in nood verkerend mens en dier te helpen.

Dan het journaal

Dan begint het journaal. Dit wordt met onverholen zakelijkheid gelezen. Natuurlijk zullen de presentatoren ook hun emoties hebben, maar die zijn niet aan de orde. In beeld verschijnen kadavers van zogeheten grote grazers. Opnieuw vreselijke beelden. ‘Maar,’ is het gelezen commentaar van de presentator, ‘bijvoeren is streng verboden, wie het toch doet kan een boete krijgen. De natuur moet zijn loop hebben, de sterkste dieren moeten overleven.’ Het gaat hier om duizenden grote grazers op een volkomen kaalgevreten vlakte. Een golf van afschuw gaat door het land. De tv-kijker raakt geheel verward, wordt boos en is vol onbegrip.

Verwarring

Niet alleen de kijker is in verwarring gebracht. Ook de verantwoordelijke beleidsmakers zijn verward. Zou een veehouder in de Alpenlanden, die in de lente zijn koeien naar een alpenweide brengt, deze daar in de winter maar laten want dan kunnen de sterkste overleven? Een alpenweide is puur natuur en ook de besneeuwde alpenweide is dat. En dat idee van de sterksten zullen overleven, doet wel heel erg sterk denken aan de misvatting ‘survival of the fittest’ die in de eerste helft van de vorige eeuw vele slachtoffers heeft gemaakt. Daarbij zou het de beleidsmakers gesierd hebben om naar soortgelijke projecten te kijken, waar de natuur begrensd is, zoals bij een eiland bijvoorbeeld, en dus aan het faunabeheer speciale eisen worden gesteld.

Of is deze verwarring het simpele gevolg van arrogantie van de macht?

Medemenselijkheid

Gelukkig is medemenselijkheid voor velen een belangrijke factor bij de zingeving van hun bestaan. In het kader van medemenselijkheid probeer je te voorkomen dat je medeschepselen creperen, ook al riskeer je een boete van een verblinde overheid. Daar bestaat geen verwarring over.

Wouter Blokhuis

Meer blogs

Pleidooi voor ondersteuning
Huisartsen zijn opgeleid om mensen te genezen. Huisartsen begeleiden ook mensen in hun laatste levensfase. Euthanasie is daarbij een mogelijkheid, maar het is een zware beslissing om het leven van een ander mens te beëindigen.

Verantwoordelijkheid
De verschillen tussen artsen zijn hierover zijn groot, het is een grote en verantwoordelijke taak waarin ieder zijn eigen beslissing neemt. Er zijn artsen die het verzoek inwilligen, maar er zijn ook artsen die dat principieel niet doen en vele artsen die beslissingen ertussenin nemen, waarbij de beslissing afhangt van de aanvrager en de situatie. Voor een zorgvuldig uitgevoerde euthanasie zijn de mensen afhankelijk van hun huisarts. Indien er tegengestelde belangen zijn, dus als de huisarts een euthanasie niet kan of wil uitvoeren zijn er mensen die hun toevlucht nemen tot de Levenseinde Kliniek. Dit is niet altijd een wenselijke situatie.

Meer ruimte
Het verrichten van euthanasie is een taak die voornamelijk op het bord van huisartsen ligt. En misschien komt er nog wel meer op hun bord als we het rapport van de commissie Voltooid leven, onder voorzitterschap van Prof. dr. P. Schnabel serieus nemen, die in een van haar aanbevelingen adviseerde om eerst de huisartsen meer ruimte en ondersteuning te geven om euthanasie uit te voeren.

Geestelijke verzorgers en euthanasie
Geestelijk verzorgers zijn opgeleid om mensen te begeleiden bij moeilijke perioden in hun leven. Geestelijk verzorgers zijn er vanuit vele achtergronden: humanisten, protestanten, katholieke, moslims etc. Natuurlijk zijn er een aantal waarin men bezwaar maakt tegen euthanasie, maar er zijn er ook vele m.n. vrijzinnigen en humanisten die weten dat dit voor veel mensen een onderdeel van hun leven uitmaakt en die mensen niet in de steek laten als zij besluiten voor euthanasie te kiezen.

Geestelijke verzorging is verzorging tot het einde, dat hoort bij de opleiding voor geestelijk verzorger. Velen hebben te maken met euthanasie in hun dagelijks werk, zeker zij die werken in verzorgings- en verpleeghuizen. Altijd is dan de verhouding en samenwerking met de huisarts erg belangrijk.

Rollen
Zelf heb ik als vrijzinnig predikant enkele malen een huisarts mogen ondersteunen. Onze rollen waren duidelijk, beide waren we in gesprekken nader tot de beslissing van dit mens gekomen.  Door mijn aanwezigheid werd de huisarts op een bepaalde manier ontlast. Hij kan zich voornamelijk richten op de patiënt. Ik had al met de patiënt gesproken en wist wat er ging gebeuren. Ik kon mijn aandacht richten op de naasten die aanwezig waren en hen begeleiden met een ritueel.

Expertise gebruiken
Het rapport Schnabel pleit voor bredere uitvoering van de euthanasie door de huisarts, zodat de vraag om beëindiging van het leven bij voltooid leven minder wordt. Is dat eerlijk? Leggen we niet een veel te grote klus op het bord van huisartsen? Waarom niet ondersteuning vanuit een logische kant? Mensen die er voor opgeleid zijn, ervaring in hebben en beschikbaar zijn? Is dit niet het werk wat niemand alleen moet doen? Is een samenwerkingsverband van huisarts en geestelijk verzorger of psycholoog dan niet voor de hand liggend? Het zou mooi zijn dat, als mensen zich onbegrepen voelen door hun huisarts, of de vraag voor euthanasie niet duidelijk wordt, er ondersteuning kan plaatsvinden, voor zowel de huisarts als de patiënt, waarbij een goede beslissing kan worden genomen.

Er zijn vele geestelijk verzorgers, die al betrokken zijn bij beslissingen over euthanasie. Laten we van hun ervaring en expertise gebruik maken.

Wies Houweling,
algemeen secretaris Vrijzinnigen Nederland

Meer blogs ..

Een ongelofelijke verbazing… Als ik aan het heilige denk, dan is dat iets heel menselijks: je staat met je mond vol tanden. Maar het woord ‘heilig’ wordt doorgaans gebruikt als verwijzing naar het goddelijke: naar een andere, hogere, betere wereld, die het schamele bestaan kan verrijken. Het heilige geeft houvast, het staat voor een waarheid die al onze onzekerheden overstijgt, die onwrikbaar is:

‘Dat is voor mij heilig’, zeggen we dan
Het heilige is echter iets anders dan het goddelijke. Het breekt in, verwart en beangstigt, en fascineert tegelijkertijd. Zo heeft Rudolph Otto het een eeuw geleden al gezegd in zijn boek Das Heilige. Sacraal, dat andere woord voor heilig, betekent eigenlijk ‘insnijden’, ‘kerven’. Het komt van het Latijn secere, snijden. Het heilige schokt en doet pijn. Georges Bataille schreef er in 1953 een prachtige tekst over, ‘Het heilige in de twintigste eeuw’. Hij gaat zover het heilige een vorm van geweld te noemen, en dat geweld hoeft helemaal geen letterlijk, lichamelijk geweld te zijn. Het zit, zegt hij, in onze verbeelding, onze dromen, in onze poëzie. ‘Wat de ervaring van het heilige voortstuwt, is de ontzetting. Maar juist dan worden we gegrepen door een soort roes, geestdrift of triomf: iets waarvan het geweld van de poëzie een idee kan geven.’

Dat klinkt behoorlijk heidens, zo’n visie op het heilige. Maar dat is niet zo. We bevinden ons in het hart van de religieuze tradities van onze cultuur. Het christendom zit er vol mee. Dat laat Navid Kermani zien in zijn boek uit 2015: als ik de Duitse titel vertaal, luidt die Ongelofelijke verbazing – over het christendom. In korte hoofdstukjes neemt hij steeds een thema en een beeld als uitgangspunt. De ‘Kruisdraging’ van Botticelli bijvoorbeeld, of Dürers ‘Job op de mestvaalt’. Hij kijkt als moslim naar heel die rijke, rare wereld van het heilige die het christendom heeft voortgebracht. En hij verbaast zich, is van slag, wordt in verlegenheid gebracht, voelt zich aangetrokken, is vol ongeloof. Liefde, vernedering, kruis, dood, offer, spel, lust en uittocht zijn enkele van de woorden die Kermani gebruikt als titels voor zijn hoofdstukjes.

Hij presenteert ons een christendom waarin het heilige centraal staat, niet het goddelijke.

Toch een beetje heil in het heilloze
Daarom is het jammer dat de Nederlandse uitgever die veelzeggende titel veranderde in Goddelijke kunst. Dan ben je alle spanning kwijt. En met de ondertitel verdween ook het christendom. Natuurlijk, wie zit er nu te wachten op dat christendom? Dat is niet meer van deze tijd.

Dat Kermani’s onderzoek naar het heilige juist midden in deze tijd staat, blijkt wel uit het vervolg. Een jaar later komt hij met een boek over vluchtelingen. Hij reist met ze mee, in bussen, vrachtwagens, langs snelwegen door de Balkan, en rapporteert zijn ervaringen. Einbruch der Wirklichkeit noemt hij zijn boek. Mooi gevonden, want in het Duits betekent Einbruch inbreken, maar ook ineenstorten. Ik lees Kermani’s boek over de vluchtelingencrisis als een direct vervolg op zijn boek over het heilige. In beide boeken spat de verbazing, ja de ontzetting van elke bladzijde. En dan wordt het heilige opeens heel concreet:
de vluchteling is de heilige indringer die de Europese werkelijkheid verstoort, verandert.

Ik ervaar Kermani’s boek als een heilige plek waarin je ronddwaalt. Vroeger kon je naar de kathedraal, nu hebben we boeken die de functie van de heilige plaats overnemen. Het werk van Rutger Kopland is voor velen eigenlijk ook zo’n plaats: een wonderlijke wereld waaruit je maar niet wegkomt. Misschien had Bataille gelijk door juist de poëzie te noemen als het over ‘nieuwheilig’ gaat, over het heilige in onze eeuw. De plaats die Kermani inruimt voor het heilige maakt me sprakeloos, vervult me soms met afschuw, maar ontroert en troost me ook. Misschien is dat helemaal geen tegenstelling, en betekent inspiratie altijd dat iets of iemand op je inbreekt. Toch een beetje heil in het heilloze.

Laurens ten Kate

Meer blogs

In een tweetal projecten waar ik momenteel bij betrokken ben speelt eenzaamheid een rol. Het is een boeiend en actueel onderwerp dat regelmatig een prominente plaats krijgt in kranten en tijdschriften. Soms betreft het overledenen die door niemand worden gemist. Soms betreft het ouderen die in een tehuis wonen en waar vrijwel niet naar wordt omgekeken of mensen die in een isolement zijn geraakt door taalproblemen. Het zijn mensen die door hun omgeving uit het oog zijn verloren.

Een van onze buurtgenoten is mevrouw R., een actieve dame van midden tachtig die regelmatig de fiets pakt om boodschappen te doen in het winkelcentrum. Ze krijgt bijna dagelijks bezoek van haar kinderen, kleinkinderen, neefjes en nichtjes en laat zich per taxi naar iedere verjaardag brengen. Ze praat graag en veel met voorbijgangers en heeft zo te zien een druk sociaal leven. Toch vertelt ze in ieder gesprek tenminste één keer hoe eenzaam ze zich voelt als ze alleen is in haar huisje. Haar contacten en de aandacht die ze krijgt bieden onvoldoende tegenwicht tegen haar gevoel van eenzaamheid. Terwijl zij absoluut niet ongezien en ongehoord door het leven gaat.

In 1974 verscheen de bestseller ‘Zen en de kunst van het motoronderhoud’ van Robert Pirsig. In het boek maakt een vader, die door een elektroshock behandeling zijn geheugen is kwijtgeraakt, samen met zijn zoon een tocht door Amerika op een motor. Het boek gaat over het onderscheid tussen oppervlakkigheid tegenover de onderliggende werkelijkheid. Het doorbreken van deze oppervlakkigheid noemt Pirsig ‘Kwaliteit’.

Kwaliteit is een belangrijk begrip dat in mijn vakgebied. Het is het verschil tussen falen en succes, tussen gelezen worden of na de eerste regel in de papierbak te belanden. Tussen mensen enthousiast maken en blijven boeien of ze op een kwalijke manier vervelen met saaie woorden en zinnen waar geen eind aan schijnt te komen.

Misschien is ons gevoel van eenzaamheid wel het gevolg van een tekort aan sociale kwaliteit.

Hans Zwiers

Meer blogs

Ik heb nog altijd de ansichtkaart van ‘the angry Christ of Negros’ op mijn prikbord aan de muur hangen. Een ansichtkaart uit de Filipijnen met de afbeelding van een boos kijkende Jezus. Deze kaart kreeg ik in de jaren negentig toegestuurd van een vriendin. Het is een kaart met een boos kijkende man met een opgeheven vinger, gemaakt en verzonden vanuit het eiland Negros. De vissers daar waren boos op de grote Japanse schepen die hun zeeën leegvisten, Jezus was hun held tegen de vijand. Deze kaart was een verrassing voor mij toen, zo’n afbeelding van Jezus kende ik niet. Nog steeds zijn deze afbeeldingen schaars in vergelijking met alle kindjes in de kribben met kerst of alle dode lijken aan het kruis in de lijdenstijd.

Ook zijn de meeste andere plaatjes en afbeeldingen van Jezus ‘zoet’ of droevig. In ieder geval vaak een lieve baby of een knappe man met baard en bruine ogen. En vooral ook helemaal seksloos. Het is een kunst op zichzelf om mannen zo seksloos af te beelden.

Deze tijd van het jaar overheerst in onze christelijke samenleving het beeld van het zwakke kwetsbare kind Jezus. Het symbool van het licht dat de duisternis overwint, de kleine vlam die blijft branden. Vaak uitgelegd als het verhaal van de hoop dat het zwakkere goede een lange adem heeft en het grote kwaad zal overwinnen. Een mooi en troostend beeld, maar maakt dat mensen niet veel te afwachtend? Waar is de woede om de misstanden in de wereld? Waar is de ‘Handen uit de mouwen’ traditie? Steeds verder verzinkt onze kerst viering in vrede en lief zijn voor elkaar, gezellig met de familie. Het is wel de enige keer in het jaar dat er miljoenen Nederlanders om een kribbe met het kerstkind staan. Wat voor christelijk beeld laten wij dan zien?

Natuurlijk was hij zwak en klein als kind, maar als je de rest van de verhalen leest, was de persoon Jezus in de verhalen die overgeleverd zijn wel zo zwak en lief en pastoraal? Eigenlijk helemaal niet. Hij riep op tot wereldverbetering. Liet zijn stem horen en werd door velen gehoord en aanvaard als leider. Een leider en leraar die het onrecht aanwees en mensen in beweging zette.

Natuurlijk is zorg en liefde een belangrijke taak voor gelovigen, en niet alleen voor elkaar als broeders en zusters. Maar in plaats van zorg heeft deze tijd niet meer dan ooit leiders nodig? Duidelijke stemmen tegen het neoliberalisme, voor een duurzame samenleving, voor betere zorg?

Op de tentoonstelling in de Nieuwe kerk in Amsterdam wordt het verhaal verteld van drie grote leiders en inspirators van bevrijdingsbewegingen: Mandela, Gandhi en Martin Luther King. Een prachtige tentoonstelling, met veel inspirerende filmbeelden en verhalen van ooggetuigen. De tentoonstelling heeft maar drie voorwerpen: de fiets van Gandhi, een boek dat Mandela in de gevangenis las en een geschreven preek van ds. Martin Luther King.

Is het niet eens beter in deze kerstdagen in plaats van stil te staan bij de kwetsbaarheid van het kind, stil te staan bij de potentie die er in mensen en kleine kinderen ligt, nl een groot mens te zijn en een potentiële leider?

In elk kwetsbaar kind schuilt in potentie een groot persoon, een nieuwe leider. Daarmee bedoel ik niet een nieuwe bekende Nederlander of een politiek strateeg, maar iemand die mensen kan inspireren en aanzetten tot het goede. Iemand die mensen in beweging zet voor een betere wereld, met hoop voor velen.

Waarom niet naast alle kribbes ook het verhaal van mensen die zich inzetten voor een betere wereld, voor elkaar, voor hoop? Het zal een schok zijn als mensen een kaart van een boze Jezus ontvangen met Kerst in plaats een kribbekind. Wel moeten we weer heel wat uitleggen, maar dat brengt wel een interessant gesprek op gang!

Wies Houweling
algemeen secretaris Vrijzinnigen Nederland

Meer blogs