De mens en het kwaad

Eind negentiende- en begin twintigste eeuw sprak de vrijzinnigheid zich uit tegen de visie van de orthodoxie dat de mens ‘geneigd zou zijn naar het kwaad.’ Immers, duidelijk was te zien hoe de mens als individu kon groeien. De vrijzinngen zagen de mens als een bijzonder schepsel dat kan bijdragen op het wereldtoneel. Zij deelden met de humanisten een positief mensbeeld en een vooruitgangsgeloof. Hier waren ook tekenen van te zien: toename van de algemene ontwikkeling door het onderwijs, de opkomst van de moderne wetenschap en de ontwikkelingen van de moderne natiestaat.

Botsende visies

Vrijzinnigen zetten zich ook aan het begin van de nieuwe eeuw in voor maatschappelijke goede doelen. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en de armoedebestrijding. Er kwam echter spoedig een kink in de kabel. Eerst door de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie, met als klap op de vuurpijl het fascisme en Tweede Wereldoorlog met de holocaust. Het vertrouwen in vooruitgang en de mooie wereld met ‘een zich ontwikkelend, vriendelijk menselijk wezen’ was voorbij. Het ging niet zo ver dat vrijzinnigen nu ook vonden dat de mens ‘geneigd is naar het kwaad’. Maar de visie van de vrijzinnigen had duidelijk nuancering nodig.

Hoe staan we er voor?

Het is, vind ik, een lastig standpunt gebleven, ook nu nog. Hoe staat het met de mens en de wereld?   Helaas laten de afgelopen twintig jaar op het gebied van religie veel geweld zien. In allerlei landen moesten mensen vluchten vanwege hun overtuigingen. Als er al vooruitgang is, gaat dat wel in bochten. Het leek alsof de aanval op de Twin Towers in 2001 een eerste omslagpunt was in de relatief vredige westerse wereld. Recent is opnieuw ons wereldbeeld doorelkaar geschud. Op politiek gebied verwachtte men een toename van de westerse vorm van democratie. Dat is niet uitgekomen. Op het gebied van scholing verwachtte men wereldwijd meer ontwikkelingsmogelijkheden, ook voor meisjes. Op wereldschaal is dat niet gebeurd maar wel in Nederland. Misschien dat alleen op het terrein van de gezondheidszorg er op wereldschaal vooruitgang is geboekt; met betere medische zorg en een afname van de kindersterfte. Dat is op zich heel positief.

Katrijne Bezemer
voorganger in Voorburg en Zuid-Kennemerland

Meer blogs …