Een nieuwe kerststal

De madonna del mare nostrum gaf mij eigenlijk het idee. De madonna del mare nostrum is een hedendaags schilderij van Hansa (Versteegh). Het laat een moeder met een kind zien, in folie tegen de onderkoeling, vluchtelingen net uit het water. Het schilderij staat nu in de Bethelkerk in Den Haag. De kerk waar nu al weken een dienst gaande is ter bescherming van een Armeense familie met drie kinderen en voor een beter kinderpardon.

De figuren op het schilderij, moeder en kind, kijken je aan, een traditioneel Maria met kind beeld. Het schilderij raakte me, het zegt iets over nu, over deze wereld en doet een beroep op mijn betrokkenheid. Zo moeten generaties vrouwen Maria gezien hebben, Maria ongetrouwde vrouw met haar bijzondere kind. Zij sprak tot vrouwen in hun dagelijkse leven over een dak boven hun hoofd en dagelijks eten en drinken, maar ook over relatie- en opvoedingsproblemen. Zij bood hulp. Ik weet niet wat de madonna del mare nostrum doet, maar zij maakt je wel onrustig.

Toen dacht ik aan de beeldengroepen van de kerststal die in vele huizen en kerken staan. Generaties zijn opgegroeid met het ritueel van het voorzichtig opbouwen van de stal in de adventsmaanden. Het hoogtepunt is voor veel kinderen het plaatsen van het kindje in de kribbe op kerstnacht. Wat doet het ons, is er meer dan nostalgie? Kun je het oude beeld van de heilige familie opnieuw invullen? Helpt het spelen met de beelden ons bij zingeving en het nadenken over onze waarden?

In onze gereformeerde traditie hadden we geen kerststal. Later kreeg ik er een van mijn katholieke collega, een wit gipsen model. Ik heb het echt geprobeerd, maar het werd niets tussen ons. Wel heb ik iets gekregen met een kleine blikken uitklapbaar kerststalletje uit Latijns-Amerika. Het heeft iets eenvoudigs, iets liefs, het vanzelfsprekende is er af.

We hebben nieuwe rituelen en symbolen nodig om jonge mensen te ondersteunen in hun leven en over zingeving te kunnen spreken. Misschien ook wel om te kunnen troosten en bemoedigen. Kun je het kerststalletjes dan ook scherp eigentijds invullen? Met iets dat raakt en van nu is? Misschien is het allang gedaan, maar ik waag hier toch een poging anno 2018.

Het lijkt een zielig groepje:
Jezus is een gehandicapte wees, broodmager en verwaarloosd, afkomstig uit een Oost-Europees land. Maria is een tienermoeder, en Jozef is oud en heeft een burn-out. De herders zijn textielwerksters die in verborgen ateliers zwaar onderbetaald werken. De koningen zijn uit hun land verdreven politici die ooit veel macht hadden. De os is net bevrijd uit het slachthuis en de ezel heeft duidelijk sporen van mishandeling.

Een eigentijds tafereeltje. Hoe verzin je het bij elkaar? Bij het traditionele set zou je dezelfde vraag kunnen stellen, hoe is het bij elkaar verzonnen? Hoe kan zo’n nieuw beeld hoop geven? Het geeft hoop en erkenning, omdat het in een traditionele setting staat, omdat het verwijst naar het verhaal van licht in de duisternis van de God, waarvan mensen vertellen dat hij mens is geworden. Of zoals de oosterse kerken geloven, een god die de hele schepping veranderde door er zelf deel van uit te gaan maken.

Een nieuw beeld heeft zijn kracht door het oude verhaal. De belofte van de oude kerststal straalt er doorheen. Dit zijn de mensen aan wie grote dingen gaan gebeuren. Dit zijn mensen in duisternis die een groot licht gaan zien.

Misschien lijkt het wel een beetje op de Passion die nu elk jaar wordt opgevoerd en uitgezonden door de EO. Deze kerststal anno 2018 hoeft niks te zeggen en niks te zingen, ze kijken je alleen maar aan. Een bewijs van de actualiteit van het kerstverhaal, als we maar durven spelen. Het spel kan onze werkelijkheid met een andere werkelijkheid verbinden zoals Christa Anbeek schrijft. Het spel van kerst spelen we elk jaar opnieuw, in een steeds veranderende wereld. Het blijft een verhaal van hoop en liefde.

Mooie hoopvolle dagen

Wies Houweling

Meer blogs ..