Sinds de laatste millenniumwisseling klinkt de roep om moreel leiderschap van maatschappelijke organisaties steeds luider.
De aanleiding tot het morele appel op bestuurders lag enerzijds in incidenten als zelfverrijking (de Maserati van Rochdale), investering in prestigieus vastgoed (het kasteel Beverweert van Philadelphia en het hoofdkantoor aan de Zuid-as van Amarantis) en exotische financiële producten (de derivaten van Vestia). Anderzijds lag de aanleiding in de grote samenlevingsvraagstukken waarop de overheid vanuit overheidssturing en marktwerking geen antwoord wist.
De incidenten waren een gevolg van de introductie van marktwerking in het overheidsbeleid voor de maatschappelijke sector. Bestuurders gaven zichzelf ruimhartige beloningen, namen risico’s met maatschappelijk kapitaal en zochten de grenzen van wet- en regelgeving op. Het Rijk reageerde met aanscherping van regelgeving, verscherping van toezicht en een oproep aan bestuurders om bescheidenheid te tonen en de wet te gehoorzaam.
Met het oog op het onvermogen van de overheid en de markt om samenlevingsvraagstukken te adresseren, riep het Rijk de burgersamenleving op om zelf samenlevingsvraagstukken aan te pakken. Het verzocht bestuurders van maatschappelijke organisaties om responsief te zijn aan de burgersamenleving en daarbij te varen op hun persoonlijke morele kompas.
Aldus ligt in het morele appel van het Rijk op de bestuurders van maatschappelijke organisaties een spanning besloten. Enerzijds behoren zij zich aan de morele en wettelijke grenzen van de samenleving te houden – zij dienen bescheiden en gehoorzaam te zijn – en anderzijds dienen zij samen met burgers antwoorden te zoeken op vraagstukken in de samenleving die mogelijk niet binnen deze morele en wettelijke grenzen oplosbaar zijn.

Vanuit de vraag hoe bestuurders zelf invulling geven aan moreel leiderschap is Sophia Viet met twintig bestuurders van maatschappelijke organisaties het gesprek over moreel leiderschap aangegaan. In haar lezing Moreel leiderschap als respecteren èn overschrijden van grenzen brengt zij de waarden in beeld waarop de bestuurders hun kompas hebben geënt en hoe deze omgaan met de spanning tussen de verwachtingen van de overheid, de markt en de burgersamenleving.

De muzikale omlijsting wordt verzorgd door Henk Jagtenberg, gitaar.

Over Sophia Viet
Vanuit interesse voor de relatie tussen de sociale en de ruimtelijke ontwikkeling van steden en regio’s en de rol van de overheid hierin, combineerde Sophia Viet een sociaalwetenschappelijke opleiding met een praktijkgerichte ontwerp-, management- en control-opleiding. Zij is momenteel als strategisch adviseur ruimtelijke ontwikkeling werkzaam voor gemeenten. Van nabij was zij getuige van de impact van het morele appel op bestuurders van maatschappelijke organisaties en hun zoektocht naar moreel leiderschap in tijden van incidenten en overgang van overheidssturing en markwerking naar zelforganisatie door burgers. Hierin lag de reden voor een promotieonderzoek naar betekenissen van moreel leiderschap van bestuurders van maatschappelijke organisaties.