Geloven en weten

‘Heb een open oor voor onderricht,
en een open geest voor kennis.’

– Spreuken 23:12

Wanneer ik dit Bijbelvers lees, gaan mijn eerste gedachten bij de woorden ‘onderricht’ en ‘kennis’ uit naar wetenschap en onderwijsinstellingen. Al snel realiseer ik mij echter dat dit wel een erg moderne en beperkte invulling is van deze spreuk. Een open oor en een open geest vragen volgens mij om veel meer dan alleen wetenschap. Als je louter met een wetenschappelijke blik door het leven gaat, is het alsof je door een koker kijkt. Veel van het leven, misschien zelfs wel het meest waardevolle, laat zich niet door wetenschappen grijpen en vastleggen.

Hoezeer we in deze tijd van corona ook snakken naar zekerheid en willen weten waar we aan toe zijn en wat we kunnen verwachten: niet alles op de wereld laat zich meten en voorspellen. Iets meten of iets doorleven zijn twee heel verschillende dingen. Daarom is het onredelijk – hoe tegenstrijdig dat ook klinkt – om enkel rationeel in het leven te staan. De beste wetenschappers zijn volgens mij dan ook degenen die juist de tekortkomingen van hun kennis onderkennen en beseffen hoeveel er nog niet bekend is. Zulke bescheidenheid getuigt van een open geest.

De beroemde Isaac Newton is een mooi voorbeeld van zo’n bescheiden geest. Aan het eind van zijn leven schreef hij: ‘Ik was als een jongen die op het strand speelt en zich vermaakt door een nog mooiere steen of schelp te vinden, terwijl de grote oceaan van de waarheid onontdekt voor mij lag.’ Het zijn ontroerende woorden, temeer omdat hij nog altijd wordt beschouwd als één van de grootste wetenschappers, dus als allesbehalve een kind dat speelt op het strand.

De hedendaagse theoloog Jack Miles heeft dit beeld van Newton gebruikt om te laten zien hoe wetenschap en religie zich tot elkaar verhouden. Hij stelt religie voor als een tweede kind dat met het eerste op het strand speelt, maar op een gegeven moment zegt: ‘Dit was leuk, maar het begint al donker te worden, het wordt vloed, het avondeten is misschien bijna klaar en ik ga naar huis. De oceaan zal er morgen ook nog zijn. Als je meekomt, beloof ik je onderweg een verhaal te vertellen.’

Al verhalend vult religie het perspectief van wetenschap aan. Ik hoop dat dit ook opgaat voor de veertigdagentijd waarin we nu zitten, de bezinningsvolle periode op weg naar Pasen. Laten we elkaar de verhalen van Jezus’ lijden, sterven en opstaan blijven vertellen om zo een open oor en een open geest te houden voor een wijdere horizon en een hoopvol perspectief.

Klaas Douwes

Meer blogs …