Recensie: In alles tot het uiterste

In alles tot het uiterste
Leven en denken van Simone Weil

“Horror vacui” is Latijn voor de vrees voor het lege (het vacuüm). In de filosofie staat horror vacui voor de onzekerheid van de mens, die niet wil en kan leven met twijfel en onzekerheden en niet beantwoorde vragen. Mensen proberen op elke vraag een passend antwoord en een verklaring te zoeken, en bovendien een manier van leven die waarachtig is.

Sinds de corona epidemie staan Albert Camus (“de pest”) en Simone Weil steeds meer in de belangstelling. Mijn theologie scheurkalender heeft dit jaar al op vier dagen een tekst van Weil. Ik vond ze nogal gesloten, maar bewaarde de blaadjes toch. Ze leken mij te komen uit een eigenzinnig wereldbeeld.

Toen ik las dat Camus haar buitengewoon hoog had (“Simone Weil is de enige echte grote geest van onze tijd”), leek het me tijd om me (met tegenzin) in haar te verdiepen. Dat deed ik via het boek van Frits de Lange.

Met diens verhaal (en met muziek) gaat hij deze tijd langs verschillende van onze afdelingen. En terwijl ik zijn boek las, luisterde ik naar podcasts over Weil.

Ze blijkt een doener en denker en zocht daarin haar eenheid. Daarmee wordt ze een medemens. Weil heeft het kwaad en de leegte recht in de ogen willen zien, en heeft gaandeweg in alle consequente eenzaamheid een houding, een weg en een geloof ontdekt. Via Plato, Kant en Descartes en tenslotte via de katholieke mystiek – hoewel ze weigerde om de communie te ontvangen.

In dit boek portretteert Frits de Lange een radicale vrouw: hoogbegaafde intellectueel die uit solidariteit een jaar lang loodzwaar werk verrichtte in een fabriek; pacifist die haar Spaanse geestverwanten gewapend te hulp komt als de burgeroorlog uitbreekt; Joodse vluchteling die zich in Londen aansluit bij het Franse verzet.

Wat maakt de mens menselijk? Volgens Simone Weil is dat een aangeboren gevoel voor het goede en voor liefde. Zowel om die te kunnen ontvangen als te kunnen geven.

Frits de Lange ontdekte haar tijdens zijn predikantsjaren in Parijs; vertaalde haar werk en schreef al eerder over haar – een boek met onder meer 300 van haar uitspraken (“Simone Weils levenswijsheden”).

Weil blijkt zijn hele leven een belangrijk en inspirerend tegenover.

Ivo de Jong
emeritus

Paperback 2024, 192 pagina’s
ISBN 9789025912819 € 22,99