Recensie: Prachtige wereld, Waar ben je

Sally Rooney – Prachtige Wereld, Waar Ben Je 

Schöne Welt, wo bist du? Kehre wieder…!

Deze regel uit een gedicht van Schiller koos Franz Schubert voor een van zijn liederen. Ik luister ernaar terwijl ik schrijf over het boek dat naar die grote vraag genoemd werd.

Handelt het in Schillers gedicht om heimwee naar een voorbije tijd, in het boek van Sally Rooney worstelen twee van de vier Ierse hoofdpersonen (Alice en Eileen) met het besef dat die ideale wereld kennelijk nergens bestond of bestaat. De andere twee hoofdpersonen (Felix en Simon) lijken juist een manier gevonden te hebben om met dat verlangen om te gaan. Simon is, ondanks Ierland, katholiek en werkt voor een politiek uiterst linkse partij en Felix, Alice en Simone vinden dat tegelijk fascinerend en raar. Felix is een pragmatische handwerksman; direct, scherp, nuchter en bij vlagen cynisch. En hij blijkt prachtig te kunnen zingen.

Vinger op de zere plek of doekje voor het bloeden

“Prachtige wereld, waar ben je” speelt in het hier-en-nu tot en met COVID. De vier karakters zijn herkenbare postmoderne millennials. Ze schrijven, mailen, appen en ruziën met elkaar over de tijd, politiek, schoonheid, seks, relaties, moraal, schoonheid en (jawel) waarheid. Hun vragen en antwoorden, worsteling en verlangens zijn actueel. Daarom is het boek zo’n enorme hit geworden: het legt de vinger op zere plekken. Bovendien is het prachtig en geloofwaardig geschreven.

Dit boek is Sally Rooney’s derde. Het zal net als haar vorige (“Normal People”- ook op NLziet) verfilmd gaan worden.

Ik heb het boek gekocht nadat ik een inspirerende recensie van Marianne Thieme in de Groene Amsterdammer las (“Sally Rooney lijkt klaar voor een terugkeer naar de kerk, maar deinst toch terug”). Thieme is na haar carrière in de politiek (PvdD) theologie gaan studeren en daar onlangs in afgestudeerd.

Lezen in etappes

Ik kon het boek niet in een ruk uitlezen, maar heb het vaak in mezelf moeten laten rijpen. Het is het type boek waarvan de echo luider is dan de klap.

Zo herinnerde ik me een verhaal uit de Donald Duck. Ik moet een jaar of 10 geweest zijn maar het is me altijd bijgebleven (ergens hoop ik dat iemand de strip nog weet op te duikelen). Donald, Dagobert en de neefjes lijden schipbreuk en dobberen rond op de lege zee als er ineens een eiland opduikt. De vijf gaan aan wal, en natuurlijk is het Donald die er meteen een vlag wil planten.

Blijkt het toch een walvis…

Geen grondslag; geen anker. We staan allemaal op drijfzand. Ik kom vaak in dit soort gesprekken terecht en dan denk ik steeds weer aan die schipbreuk van de Ducks.

Zingeven

Er wordt veel theoretisch nagedacht over onzekerheid, richtingloosheid en de leegte. Ik vond het een verademing er een sterke roman (“novel”) over te lezen. Als in een boek van Tolstoi kun je je in “Prachtige wereld” met alle vier de personen identificeren. En zoals Tolstoi ergens jaloers was op het geloof van Dostojevski, zo speelt Simon een soort van prins Myshkin of Alyosja Karamazov. De wereldliteratuur met zijn eeuwige thema’s speelt van nature in dit boek mee.

Alice

Alice mailt Eileen: “Vanmorgen liep ik moe en gedesoriënteerd door een straat in de buurt van mijn hotel, vond een lege kerk en ging naar binnen. Daar heb ik een minuut of twintig gezeten, badend in de stille, ernstige sfeer van heiligheid, en een paar pittoreske tranen geplengd om de noblesse van Jezus (…). Ik voel een sterke sympathie voor hem, genegenheid, en als ik over zijn leven en dood nadenk, raak ik ontroerd. Meer niet. (…) Vroeger waren mensen van onze leeftijd getrouwd en hadden ze kinderen en liefdesaffaires, maar nu is iedereen op zijn dertigste nog single en deelt een huis met huisgenoten die ze nooit zien. Het traditionele huwelijk was duidelijk niet geschikt voor zijn doel en eindigde bijna overal in een of andere vorm van mislukking (…). Je voorkomt natuurlijk wel veel problemen als je alleen blijft, celibatair leeft en je persoonlijke grenzen zorgvuldig bewaakt, maar het betekent wel dat er vrijwel niets meer overblijft wat het leven de moeite waard maakt. (…) Maar we hebben dan wel de muren gesloopt die ons gevangen hielden, maar wisten we wel waarmee we ze wilden vervangen?”

Waarom lezen?

Mensen ervaren zichzelf als vlottende containers. Drijven we almaar verder af van onze wortels, van onze traditie? In dit boek staan dialogen die het zin-zoeken van deze tijd verwoorden op een manier die aanspreekt. Je gaat vanzelf met de verschillende karakters in gesprek en ontdekt ze in jezelf, en in je vriendenkring.

Als wij een vereniging zijn van en voor zinzoekers, dan heeft Sally Rooney ons veel te vertellen. Marianne Thieme eindigt haar recensie met: “Ik zie zeer uit naar haar volgende roman”. Ik ook.

Ivo de Jong
emeritus voorganger

(“Beautiful World, Where Are You”; vertaling Gerda Baardman en Jan de Nijs)
Ambo Anthos 2021, 334 pagina’s