Religieus Humanisme

Binnen onze vereniging tref je mensen aan met uiteenlopende levensovertuigingen. Zoals

• Vrijzinnige protestanten. Zij staan in de vrijzinnige, vaak enigszins kerkelijke traditie.
• In de tweede plaats zijn er degenen die op zoek zijn naar religieuze ervaringen. Zij staan niet in de vrijzinnige traditie. Spiritualiteit staat hier centraal. Zij putten uit allerlei bronnen en inspiratie.
• Tenslotte zijn er religieuze humanisten. Ook zij staan niet, of niet meer, in de vrijzinnige, protestante traditie, al zullen zij uiteraard erkennen dat het Joodse en christelijke gedachtegoed een grote betekenis heeft gehad voor de vorming van onze westerse cultuur. En vaak zal men uit het christelijke gedachtegoed bepaalde elementen als nog actueel beschouwen.

Kritiek

Het is opmerkelijk dat religieus humanisten bij velen niet goed bekend is of veel kritiek ondervindt van verschillende zijden. Er zijn humanisten die vrezen dat religieus humanisme afbreuk doet aan het humanisme. Men vat dan religieus op als godsdienstig. Bij ‘gelovigen’,  ook binnen Vrijzinnigen Nederland bestaat juist de vrees dat de religieuze kant wordt te kort gedaan door de humanistische kant. Gezien het feit dat slechts een klein deel van onze leden religieus humanistisch is en de leden van het convent van voorgangers in het geheel niet, is een korte beschrijving van het religieus humanisme wellicht verhelderend.

Religieus humanisme is echt humanisme

Religieus humanisme is, om het meteen duidelijk te stellen, echt humanisme. Dat betekent dat men uitgaat van de overtuiging dat er niet zo iets als een bijzondere, bovennatuurlijke openbaring bestaat. Alle zogenaamde heilige boeken zijn, dus niet meer en ook niet minder dan producten van de menselijke geest.

Dat doet niets af aan het feit dat men in die zogenaamde heilige boeken nog altijd veel waardevols kan aantreffen. Religieus humanisten hechten net als alle andere humanisten veel waarde aan de ontwikkelingen van de wetenschappen. Die bieden ons verrassende inzichten over het ontstaan en de ontwikkeling van het universum, het ontstaan en de evolutie van het leven alsmede veel kennis over de mens.

Verwonderen

Natuurlijk gaat de humanist ervan uit dat de wetenschappen niet DE antwoorden bieden op de levensvragen, die rel. existentieel van aard zijn en niet louter cognitief. Vandaar dat men ook de rade gaat bij inzichten die de wijsbegeerte ons biedt als ook aandacht schenkt aan de kunst. Ook kunstenaars hebben vaak veel te zeggen. Het is dus volstrekt onjuist te denken dat humanisten kille rationalisten zouden zijn.

Ook humanisten verwonderen zich over het universum en het leven in zijn vele ontwikkelingen.
Ja, het feit alleen dat alles wat er is bestaat, doet ook de humanist beseffen dat alle werkelijkheid gegrond is in het Mysterie van het Zijn. De religieuze humanist drukt dat besef nog eens expliciet uit door het bijvoeglijke naamwoord “religieus” te gebruiken.
Verder zal de religieuze humanist er de nadruk op leggen dat als er geen god is die naar willekeur ingrijpt in de gang van zaken hier op aarde (zoals natuurlijk ook niet in het hele universum) de menselijke verantwoordelijkheid een grote betekenis krijgt.

Toekomst

Moge deze summiere kenschets van religieus humanisme helpen dit verschijnsel beter te verstaan en juister te beoordelen. Het zou wel eens kunnen zijn dat het religieus humanisme voor een mogelijke toekomst van onze vereniging van grote betekenis zal blijken te zijn.

Rob Nepveu, lid van de vrijzinnige zeven, godsdienstfenomenoloog en adviseur van afdeling Naarden-Bussum.

Lees ook

De kwetsbaarheid van vrijzinnigheid
Heeft Vrijzinnigen Nederland nog een toekomst?