Vrijzinnig wonen met idealen

Later, bedachten we een aantal jaren geleden met enkele vriendinnen, gaan we samenwonen. Als de mannen dood zijn en wij hulpbehoevend kruipen we bij elkaar in een groot huis en laten ons verzorgen. We waren niet uniek, het is een nieuwe woonvorm die steeds meer voorkomt ook in Nederland.

Oplossing voor eenzaamheid?

Zijn deze alternatieve woonvormen een oplossing voor eenzaamheid? Kunnen individuen in deze wereld eigenlijk wel samenwonen? Past dat wel bij de zelfstandige mens die onafhankelijk wil zijn en zelf de boel wil bepalen? Vrijzinnigen hebben vanaf de 19e eeuw dat individualisme al hoog in het vaandel en ook toen waren woongemeenschappen aantrekkelijk voor mensen. Kunnen we iets leren uit de geschiedenis van Vrijzinnige woongemeenschappen.

Onder de titel ‘The Challenge of Intentional Communities from Ralph Waldo Emerson to today’ kwamen er verschillende belangstellenden voor woongemeenschappen samen aan de VU. Het was een boeiend gezelschap mensen van L’ Arche, een wereldwijd netwerk van woongemeenschappen en Camphill een wereldwijde beweging van gemeenschappen op antroposofische basis waar kinderen en volwassenen met en zonder een beperking samen wonen, werken en leven. Daarnaast ook mensen uit eco villages en duurzame woongroepen.

Er is een heel netwerk van woongemeenschappen wereldwijd. Er is ook een duidelijke link met vrijzinnigheid. Het symposium werd georganiseerd door Prof.dr. Chris Doude Troostwijk bijzonder hoogleraar Vrijzinnige Theologie vanwege de Doopsgezinden aan de VU. Uitgenodigd als spreker was de hoogleraar van Harvard Divinity School Prof.dr. Dan Mackanan. Hij houdt zich bezig met de bestudering van de ontwikkeling van spiritualiteit en heeft de Camphill beweging onderzocht.

Individualisme van vrijzinnigen

Het individualisme van vrijzinnigen, misschien wel het best onder woorden gebracht door Emerson in de slotzin van zijn essay over eigen verantwoordelijkheid ‘Niets kan je vrede brengen – behalve jezelf. Niets kan je vrede brengen – behalve de triomf van je principes; behalve je verantwoordelijk te weten voor je eigen leven’ Emerson stond aan de wieg van de transcendentalisten en daarmee van het gedachtengoed van unitariers. Hij inspireert nog steeds vele mensen. Ook hij, de super individualist had een ideaal van een woon gemeenschap. Hij woonde er niet zelf, maar ondersteunde het initiatief. Overigens gaan 80 procent van de woongemeenschap initiatieven in de 19e eeuw volgens Mackanen na 4 jaar weer uiteen.

Individualistische ideaal en gemeenschap

Al in de negentiende eeuw waren ze zoekend naar een manier om het individualistische ideaal en de gemeenschap te verbinden. Dat lukt alleen met een gemeenschappelijk ideaal. Het is bijzonder dat de eerste Camphill gemeenschappen in Schotland werden gesticht in de jaren dertig van de vorige eeuw door vluchtelingen voor Hitler en het nazisme. Trouw aan hun socialistische idealen richtten zij een woongemeenschap op voor mensen met en zonder beperking, kinderen en volwassenen.

Na alle verhalen op het symposium moet ik concluderen dat een woongemeenschap zonder een ideaal bijna geen lange levensduur heeft. Gefocust blijven op het ideaal is het meest belangrijke succes ingrediënt voor een levendige en betekenisvolle gemeenschap.

Is het gaan wonen in een woongroep als bescherming tegen eenzaamheid een oplossing?
Ik weet het niet. De gemeenschappen die langs kwamen op dit symposium waren allemaal gedreven door idealen. De meeste gemeenschappen in Nederland proberen duurzaam te zijn. Eco villages gaan zelfs nog verder. De gemeenschappen worden gevormd door mensen met idealen voor de wereld.

Maatschappelijk ideaal

Eenzaamheid oplossen kan een ideaal zijn. Eerder zou ik dat formuleren in het maatschappelijk ideaal ‘Iedereen hoort erbij’. Maar mijn probleem is juist dat ik niet met iedereen in een woongemeenschap wil wonen. De mensen mogen best heel verschillend zijn, maar er moet meer gemeenschappelijk zijn, dan ‘iedereen hoort erbij’. Ik ben waarschijnlijk ook toleranter voor anderen als we een gemeenschappelijk ideaal van een duurzamere manier van wonen delen. Misschien zie ik het verkeerd of ben ik te pessimistisch, maar het zal een grote stap zijn van een oplossing voor eenzaamheid naar een maatschappelijk ideaal. Het blijft zeker het onderzoeken waard. Ik heb er nog steeds wel belangstelling voor.

Wies Houweling
algemeen secretaris

Meer blogs ….