Het einde van de godsdienstsociologen

Smullen van een verdwijnende God

Enkele botte conclusies over secularisatie van godsdienstsociologen staan weer volop in de belangstelling. Het meerjarenonderzoek God in Nederland (met vanaf 1966 elke tien jaar een update) is een uniek onderzoek, zelfs wereldwijd. Het is nu tijd om er mee op te houden. De uitkomsten staan al vast, ondanks de uitbreiding van de vragen, iets wat we allang weten en zelf ervaren in de praktijk, God in Nederland verdwijnt. Ja, de oude vadergod en zijn huizen: de kerken verdwijnen.

Zonder moslims?

Je weet de uitkomst, maar je leest het toch weer gretig, maar deze keer ben ik wel erg teleurgesteld. Met de focus van het onderzoek op de traditionele instituten staat de uitkomst al bij voorbaat vast.
Het is eigenlijk een onderzoek naar de katholieke vader, de protestantse God en de individuele zinzoeker. Dit is een achterhaald beeld van religie in de Nederlandse samenleving. Je zoekt eigenlijk naar wat er nog over is van deze oude beelden. Hoe kun je in vredesnaam een huidig onderzoek doen naar God in Nederland, zonder moslims er bij te betrekken? Zo’n onderzoek kan geen nieuwe trends weergeven alleen maar de afbraak van oude instituten. Je weet wat niet meer is, maar helaas zijn godsdienstsociologen niet in staat te meten wat nieuw is.

Meer religie?

In 2006 schreef van der Donk, voormalig voorzitter van de Wetenschappelijke Raad, al in een studie van de WRR, dat we juist veel meer spreken over religie in het publieke domein. Er zijn elke dag meerdere artikelen in de dagbladen waarin religie een rol speelt. Lees de kranten en ook de tijdschriften er maar op na. Hoeveel boeken verschijnen er wel niet op het gebied van management over religie en spiritualiteit? Gaat dit onderzoek niet geheel voorbij aan de sociale en politieke betekenis van religie in Nederland?

Vrijzinnige beleving

Of het nu post-christelijk, christelijk, islamitisch of multireligieus is. Er is een duidelijke culturele politieke dimensie van religie in Nederland. Vanuit vrijzinnige beleving gaan cultuur en religie ook hand in hand. Waar houdt cultuur op en waar begint religie? Laten we godsdienstsociologen omscholen tot cultuursociologen zodat we relevantere onderzoeken krijgen die iets zeggen over de betekenis en relevantie van religie in de huidige samenleving.

Spirituele individuen

In onze samenleving heeft de exacte wetenschap gedeeltelijk de plek van God in genomen, ook de banken waren voor veel mensen nieuwe goden. Geesteswetenschappen, kunst, literatuur zijn de softe kanten geworden. Mensen zijn niet alleen exacte- en economische wezens, we weten allemaal dat er veel meer nodig is in het leven. Spiritualiteit vindt zijn weg. Dat mensen niet meer spiritueel zijn, daar geloof ik niets van.

Wies Houweling

Onderzoek: God In Nederland