Filosofie

De denker

Op mijn schrijftafel ligt een boek met een mooie omslag. Een afbeelding van een beeld van Rodin, Le Penseur, prijkt groots in het centrum van de omslag. Le Penseur – de denker – past hierbij want het boek gaat over filosofie. Het is geen diepgravend boek, eerder een naslagwerk want in het kort worden beroemde filosofen en belangrijke filosofische onderwerpen behandeld. Ik heb het boek uit de kast gehaald omdat ik iets meer wilde weten over de Britse filosoof David Hume. Merkwaardig zoals gedachten en associaties lopen, was ik een opmerking over Hume tegengekomen in een boek over octopussen. Je kunt je afvragen wat octopussen in vredesnaam met Hume te maken hebben en ik moet zeggen: niet veel. Maar ik zal een en ander verklaren.

Buitengewoon Bewustzijn

Het boek over octopussen draagt als titel: Buitengewoon Bewustzijn. Geschreven door een Australische filosoof die de duiksport beoefent en die onderzoek heeft gedaan naar de gedragingen van octopussen. Octopussen worden in dit boek aangeduid als koppotigen met een hoogontwikkeld zenuwstelsel. In een beschouwing komt de schrijver met Hume op de proppen als hij de vraag behandelt: wat is ons zelf eigenlijk? Hij citeert dan Hume die in de 18^e eeuw zich die vraag ook al stelde.

Jezelf zijn

Hume zei, dat na uitgebreid zelfonderzoek hij van mening was dat men zichzelf is en dat het zelf een continuüm van gedachten, beelden en woorden is. David Hume was een empirist, een onderzoeker, die overigens in zijn tijd maar matig gewaardeerd werd. Hume sprak echter in de 18^e eeuw al woorden naar mijn hart. Zongen Koot en Bie al veertig jaar geleden: ‘Zoek jezelf, broeder…’ geheel conform het ideaal van die tijd, zal op deze manier niemand zichzelf vinden. Dat komt omdat men vaak een dromerige gedachte heeft over de werking van het menselijk brein. Je kunt je hoofd niet leegmaken, zonder brein zijn wij niets. Je kunt jezelf niet zoeken, je bent jezelf en het brein werkt altijd.

Onderbewustzijn

Maar het onderbewuste dan? Vraagt u. En dan denk ik meteen aan psychiaters, die hun patiënten op een bank leggen. Ons brein wordt door sommigen wel een geheugenfabriek genoemd. Om mijn eigen dichtregels aan te halen: ‘In de spelonken van mijn geest, leven mijn herinneringen…’ De Freudiaanse bank raakt in onbruik, herinneringen, hoe gekleurd ook, zijn oproepbaar en nemen de plaats in van wat we het onderbewuste noemden.

Aanvaarding

Wij moeten, denk ik, onszelf aanvaarden met wat we zijn. Als we moe zijn moeten we rusten. Als we bang zijn moeten we bescherming zoeken. Voor mij is dat het belangrijkste van vrijzinnigheid. Als we onszelf aanvaarden kunnen we ook anderen aanvaarden.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs …