Het menselijk gelaat

In de afgelopen maand werd er opnieuw veel gesproken over groepen: ‘de Israëliërs’, ‘de Palestijnen’. Je bent vóór de één en fel tégen de ander.
Bij de aanslag van Hamas werden ten minste 1.300 Israëliërs op gruwelijke wijze vermoord, waaronder 220 soldaten en 45 politieagenten en er waren meer dan 3.400 gewonden. Tweehonderd mensen werden ontvoerd en gegijzeld. Maar deze barbarij is voor de Israëlhaters een bijzaak, iets waar ze het niet over willen hebben. Een analist in een populaire talkshow zei zelfs: “De Joden hebben er wel een beetje om gevraagd…”

Bij de strijd tegen Hamas in de Gazastrook zijn op het moment dat ik schrijf 5791 Palestijnen om het leven gekomen, onder wie 2360 kinderen en 1292 vrouwen. Er zijn al meer dan 15.000 gewonden. Maar deze niet-proportionele geweldspoging om de terreurbeweging uit te schakelen is iets waar in Israël zelf en door westerse politici liever van wordt weggekeken. Zijn ze niet zelf verantwoordelijk voor deze ellende, Israël heeft het recht zichzelf te verdedigen.”

Maar het gaat in alle gevallen om mensen. De tranen staan in mijn ogen als ik op tv een moeder hartverscheurend zie huilen omdat haar man vermoord is en haar dochter is weggesleept naar één van de tunnels onder Gaza terwijl haar ouders eens werden omgebracht in de Holocaust. Ik zie niet een Israëliër, ik zie een mens.

De tranen staan in mijn ogen als ik de radeloosheid zie in de ogen van zovelen in Gaza omdat ze al zo lang opeen gepakt zitten in één groot kamp, omringd door dood en vernietiging en waar ze willens en wetens verstoken blijven van water, gezondheidszorg en elektriciteit. Ik zie niet Palestijnen, ik zie mensen.
Wat valt er nu partij te kiezen? Welk doel dient het om de ene of de andere vlag te hijsen? Er zijn aan twee kanten zoveel mensen gedood, gewond, voor hun verdere leven getekend door trauma. Het gaat om mensen. Op hun gezicht zie je peilloos verdriet, wanhoop, pijn. Niet dat ze tot een bepaalde groep behoren. Zouden mensen van beide vijandelijke groepen elkaar wel eens in de ogen zien en tot zich laten doordringen dat ze een medemens zien, ‘die is zoals ik’?

Er is een experiment dat in de psychologie wordt beschreven als een van de moeilijkste experimenten: kijk eens een ander vier minuten onafgebroken in de ogen. Dat brengt mensen dichter bij elkaar dan welk contact ook. Amnesty International heeft een video gemaakt waarin een aantal Europeanen vier minuten lang in de ogen kijken van vluchtelingen die nog geen jaar in Europa wonen. Amnesty hoopt met de video te laten zien dat we voorbij grenzen moeten kijken en elkaar meer moeten gaan zien voor wat we zijn: geen buitenlander, asielzoeker of vluchteling, mindere of meerdere, maar als mens. Bekijkt u eens dit filmpje op internet: ‘Look Beyond Borders’.

De Joodse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) schreef over Het gezicht van de Ander: “De verschijning van het weerloze gelaat van de Ander kan mij ertoe bewegen de zorg voor het eigen ‘zijn’ te vergeten, de Ander doet dan, met andere woorden, een appèl op mijn verantwoordelijkheid.” Je wordt mens door een ander in de ogen te kijken. Aan fysiek geweld, aan het beroven van iemands vrijheid gaat dus, volgens Levinas, een fundamentele andere vorm van geweld vooraf: het ontwijken van de blik van de ander, de ontkenning van het gelaat. “Het gelaat toont, net als de naakte gestalte, de menselijke kwetsbaarheid. Het gelaat roept, vanwege de onmiddellijke kwetsbaarheid die het toont, op tot mededogen.”

Peter Korver
voorganger Majellakapel in Naarden-Bussum

Meer blogs …