Religieuze kunst

Vermeer in Amsterdam

Het begeleidende boek van de Vermeer tentoonstelling in het Rijksmuseum ligt voor me. Ik ben van plan als de eerste drukte voorbij is in Amsterdam te gaan kijken. Johannes Vermeer (1632-1675) heeft een relatief klein oeuvre nagelaten en er is over hemzelf ook weinig bekend. Ontegenzeggelijk hoort hij bij de grootste der Nederlandse schilders. Ik bekijk het boek bladzijde voor bladzijde. De bekende raampartijen met het licht van links komen me tegemoet. Bijzondere schakeringen rood, geel en blauw. Ik zie liefelijke meisjesgezichten; ‘tronies’ geheten in termen der schilderkunst. Ik kijk naar simpel lijkende blauwachtige slierten die het marmer op witte tegels weergeven en detaillistisch nageschilderde landkaarten.

Religie en cultuur

Vrijzinnigen hebben vanaf eind negentiende – en begin twintigste eeuw de kunsten, waaronder literatuur, de beeldhouw- en schilderkunst, muziek en ontdekkingen van de moderne wetenschap nadrukkelijk een plaats willen geven in hun verenigingen. Het idee was dat in de samenkomsten er aandacht voor de ‘hoogstaande cultuuruitingen’ zou zijn. Uiteindelijk gingen veel afdelingen naast het godsdienstonderwijs voor kinderen, kerkdiensten op zondagen organiseren. Er werd nog maar af en toe een lezing of concert gehouden. Nu is dat bij diverse afdelingen (weer) meer verdeeld en gebalanceerd. Voor mij is er, het ligt wel aan de artiest, een duidelijke overeenkomst tussen religie en kunst (bijvoorbeeld de schilderkunst). Vermeer maakte in mijn ogen religieuze kunst.

Religieuze beleving

Wat is er religieus of zo je wilt ‘spiritueel’ aan de werken van Vermeer? Er zijn op deze tentoonstelling drie werken met een direct religieus thema. Vermeer, die katholiek was, beeldde Christus in het huis van Martha en Maria af, de vrouwelijke heilige Sint Praxedis en maakte een ‘Allegorie op het geloof’ (d.w.z. het katholicisme). Maar volgens mij is religieuze kunst veel breder en gaat het dan ook om de gevoelens die willekeurig elk ander schilderij in de toeschouwers kan oproepen. En dat doen Vermeers schilderijen. Daarvoor begeven zich uit de hele wereld nu mensen naar het Rijksmuseum. Bij mij zijn dat verrassing, inspiratie, ontroering, bewondering… een glimlach. Ze laten me de eigen tijd met alle problemen vergeten. Ondergedompeld in kleur en perfectie wordt het stil van binnen. Ik word even boven mezelf uitgetild. Voor mij is dat religie!

Katrijne Bezemer
voorganger bij vrijzinnigen Zuid-Kennemerland en Voorburg/Sassenheim

Meer blogs …