Recensie: Freek de Jonge

“Kom verder”: wat een fijne titel. Het was de groet waarmee de Groninger theologieprofessor (en latere minister) G. van der Leeuw mensen uitnodigde in zijn studeerkamer. Dat overkwam ook de vader van Freek, Andries de Jonge. Van der Leeuw heeft een grote en heilzame invloed op de latere dominee De Jonge gehad. Freek heette toen nog Freetje; dit boek eindigt in Workum (deel twee zal beginnen in het Zaans Veem, 1951). Omdat hij overal tegenaan liep, krijgt Freet eindelijk zijn brilletje en “vanaf dat moment stootte de kleine brildrager zich alleen nog maar om de lachers op zijn hand te krijgen”.

Dit eerste deel van zijn memoires behelst zijn voorgeslacht, geen mens is per slot los verkrijgbaar. Onze geschiedenis begint lang voordat we geboren zijn. Voor dat besef moet je ouder (of grootouder) worden.

In de stamboom van Freek de Jonge spelen Kerk en geloof een ontzagwekkende rol. Freek de Jonge schrijft met compassie over zijn zwaar gelovige voorouders (Zeeland); schrijft met bewondering over zijn eigen erfelijk zwaar belaste vader en diens doorbraak (“kom verder”) naar modern pastor en predikant. Het leed in de pastorie en dat erbuiten komt binnen. Freek moet veel naar zijn vader heben geluisterd.

In dit eerste deel komt verrassend weinig ego of taalvirtuositeit voor. Het is goed geschreven; soms van de hak op de tak, even later weer met prachtige details.

Hij heeft goed leren kijken en luisteren, Freek de Jonge.

En waarom het goed is dit boek te lezen?

Freek de Jonge is steeds milder geworden over dominees en kerken; ik weet nog dat hij predikanten “broodtroosters” noemde (…). Wie heeft immers de wijsheid in pacht?  Dat zijn niet alleen de cabaretiers of de kunstenaars.

De preek is een sterk onderschatte literatuurvorm. Waar wordt nog zoveel gezongen en gedeeld, waar worden zoveel brieven voor politieke gevangen geschreven of geld opgehaald voor goede doelen als in onze kerken en kerkjes?

Ik denk dat Freeks melodie dezelfde is gebleven als die van zijn vader de dominee. De tekst is aangepast; maar: c’est le ton qui fait la musique.

Ivo de Jong
voorganger in Brielle, Rotterdam, Schiedam en Woubrugge