Het overkomt je soms dat iemand aan je vraagt wat vrijzinnigheid nou eigenlijk precies is. De vraagsteller is meestal afkomstig uit een lang vergeten kerkelijke traditie. Jij begint aan een moeizame uitleg. Het is eigenlijk geen echte kerk. De vrijzinnigheid komt wel voort uit het christendom, maar is daar niet aan gebonden. Wij lezen de bijbel serieus, maar niet letterlijk. We doen wel aan God, maar anders dan je zou denken. Terwijl je je antwoord aan het formuleren bent, zie je de blik van de vrager steeds glaziger worden. Je opmerkingen roepen geen enkele herkenning of begrip op en het besef dringt zich aan je op: vrijzinnigen zijn niet in staat om hun manier van geloven puntig weer te geven.

En dat is ook zo. Als je aan vrijzinnigen vraagt wat geloven is, dan trek je aan een geweldige bos spaghetti en er komt geen handzaam patroon tevoorschijn. Maar wat blijft, dat is de kracht van de verbeelding. De bijbelschrijvers hebben verhalen geschapen die wij als mythen, sagen en legenden herkennen. Ze bevatten een schat aan reflectie op de grote thema’s als geboorte, leven en dood. Daardoor laten ze zich lezen als verslagen van mensen die op zoek zijn naar hun eigen kern. In de Mozesfiguur uit het Oude Testament weerspiegelt zich ons verlangen naar vrijheid en zelferkenning, in het Nieuwe Testament bevraagt Jezus ons naar de toestand van onze ziel.

Met verbeelding kom je achter de universele betekenis van die oude vertellingen. En die verbeelding leidt steeds weer tot de uitkomst: de bijbelse verhalen gaan ten diepste over onszelf.

Johan de Wit
voorganger in Zeist

Op de tafel waar boeken en tijdschriften liggen bevinden zich ook voorwerpen die een symbolische waarde voor mij hebben. Ik zal ze voor u beschrijven, maar het is goed te bedenken dat ik dit doe in de week die mij altijd in een beschouwelijke stemming brengt: de week voorafgaand aan Pasen.

Allereerst zijn daar de zandstenen sculpturen van een man en een vrouw die in gesprek zijn. Uit hun houding blijkt dat zij intens samen van gedachte wisselen en naar elkaar luisteren. Ik kreeg deze beelden bij mijn afscheid uit de praktijk als dank voor mijn luisterend oor. Dan is daar de koperen tafelbel, die altijd bij mijn ouders al op tafel stond. De bel heeft de vorm van een vrouw gekleed volgens de mode van tweehonderd jaar geleden. Schalks is dat de klepel zich onder de rokken bevindt. Voor mij is deze tafelbel een herinnering aan mijn ouderlijk huis echter ook aan de barre omstandigheden die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog voor deden.

Sinds kort is daar een vierde figuur bijgekomen in de vorm van een pleurant. Eigenlijk kende ik tot dat moment dat hij in huis kwam de term en betekenis niet. Pleurant is een Frans woord, waarvan de Nederlandse vertaling ‘bewener’ luidt. De pleurant die ik kreeg en tegenover mij staat, is van brons. Hij is gemaakt door mijn oudste zoon. Het beeldje stelt een man voor in Middeleeuwse kledij, geheel overeenkomstig met de betekenis. In vroeger tijden zette men het beeld van een pleurant op een graf. Mijn zoon kwam op het idee om zo’n beeld te maken omdat hij iets wilde doen voor mensen die een groot verlies hebben geleden: de pleurant drukt bescheidenheid, maar vooral troost uit.

Nu vertel ik dit omdat de motivering om zoiets te maken natuurlijk heel bijzonder is. Iets voor iemand maken om troost te bieden, geeft uitdrukking aan een diep gevoel van bewogenheid met het lijden van de individuele mens. Zeker als de maker en bedenker dit doet uit een innerlijke gedrevenheid terwijl hij een andere professie uitoefent. Zijn artistieke gaven komen pas de laatste tijd aan het licht.

Voor een bronzen beeld wordt een mal gemaakt, waardoor meerdere ‘afdrukken’ mogelijk zijn. Zodoende kwam de pleurant op mijn tafel. Maar met zijn elf centimeter is hij, met de kap over zijn hoofd een niet meer weg te denken symbool geworden. Een symbool van zingeving, echter niet alleen voor mij, maar voor ieder die het geluk heeft hem tegen te komen.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs …

Het werd kil om mijn hoofd. Kil is misschien wat te zacht uitgedrukt: koud is beter. ‘U bent klaar,’ zei de kapper. Ik keek in de spiegel en zag tegelijkertijd mijn gezicht en ook mijn achterhoofd. Zo herinnerde ik mij dat ik er vroeger ook uitgezien moet hebben. Het was toch een hele overgang want inmiddels was ik gewend geraakt aan de lokken die mijn gezicht omringden. Zelfs meende ik dat mijn gezicht er een zekere artisticiteit door had gekregen. Toch maakte ik een afspraak toen de kapper uit zijn winterslaap was gewekt. Als je al jaren bij eenzelfde kapper komt, raak je daaraan gewend en verlang je er haast naar de vertrouwde handen bezig te zien.

Sensatie

Eenmaal weer buiten kreeg ik even een merkwaardige sensatie over me heen. Het was hetzelfde gevoel als je soms hebt als je van een lange reis terugkomt in je eigen dorp. Natuurlijk herken je de omgeving onmiddellijk. Alles is nog hetzelfde als toen je vertrok, en toch is het anders. De bomen staan meer in blad, of ze vertonen herfsttinten, zoiets. Maar duidelijk is dat er wat veranderd is.

Nu had ik geen lange reis gemaakt, maar het was niet mogelijk naar de kapper te gaan. Dat was echter niet het enige. Maandenlang was de enige mogelijkheid om boodschappen te doen door een bezoek aan de supermarkt. En daarna? Ging ik weer naar huis. Deze activiteit werd dan wel afgewisseld met een wandelingetje. En soms was er ’s avonds een videomeeting, maar veel verder kwam ik niet.

Isolatie

Zonder mij dat te realiseren leefde ik in een soort isolatie. Zoals je dat meemaakt als je op reis bent. Je koopt eens een keer een krant en als je die uit hebt dan constateer je dat er eigenlijk niets veranderd is in de periode dat je weg bent. Nu leefde ik niet alleen in een soort isolatie, maar nog talloze anderen over de hele wereld met mij. Duidelijk is mij geworden dat de impact van deze leefwijze veel groter is dan ik eigenlijk dacht. Pas nu realiseer ik mij wat ik gemist heb, maar vooral wat anderen ook moeten missen. Als we meemaken dat we naar het leven kunnen terugkeren zoals we dat in onze herinnering hebben, zal de vraag naar de zin van dit alles nadrukkelijk gesteld worden. Het zal niet gemakkelijk worden een bevredigend antwoord te vinden op deze vraag naar zingeving.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs …

 

Het kan niet missen, ook uw blogger denkt deze dagen vaak aan prikken met een injectienaald. Daarbij schiet een voorval uit toch wel lang vervlogen tijden in mijn herinnering. Het speelde zich af in de tijd dat er nog net geen wegwerpinjectiemateriaal bestond. Het geven van injecties gebeurde met glazen spuiten en losse naalden. Die waren verpakt in metalen kokertjes, en moesten na gebruik worden schoongespoeld en gesteriliseerd.

Het was aan het eind van een weekenddienst dat ik bij een keurige dame werd geroepen. Na onderzoek was duidelijk dat mevrouw een injectie moest hebben en daartoe ontblote zij een ruime bil.
‘Kunt u er zo bij?’ vroeg de dame.
‘Ja hoor, mevrouw,’ antwoordde ik en voegde er aan toe: ‘plek genoeg’.
Niet beseffend dat deze toevoeging tot verbazing zou kunnen leiden.

Beroemde dokter

Jaren later was ik in gesprek met een chirurg die inmiddels zijn praktijk had neergelegd. Wij hadden elkaar leren kennen door een liefhebberij en waren bevriend geraakt. Midden onder ons gesprek onderbrak hij zichzelf:
‘Ik heb me nooit gerealiseerd dat jij die beroemde dokter was.’ Vragend keek ik hem aan.‘Jij bent de dokter van plek genoeg, die in een weekenddienst mijn schoonzuster een prik hebt gegeven.’ Langzaam begon het bij mij te dagen en kwam de herinnering aan de ruime bil weer boven.
‘Wat heb ik gelachen,’ zei hij. ‘Om mijn keurige schoonzus.’

Te voorzichtig?

Het geven van injecties is gemoderniseerd, maar het principe is onveranderd gebleven. Het doel is om een geneesmiddel of vaccin in het lichaam te brengen. Destijds had ik deze handeling geleerd van een verpleegkundige die in een militair hospitaal had gewerkt. Daar ben ik altijd dankbaar voor geweest. Niet te benauwd zijn dan doet het geen zeer, aldus mijn instructrice. Als ik dan het voorzichtig benaderen van de patiënt met het spuitje op de tv zie bij de toediening van een vaccin dan bekruipt mij de gedachte dat er heel wat veranderd is in deze maatschappij. Ingegeven door de gedachte: je weet maar nooit, laat ik maar voorzichtig zijn.

Duidelijkheid is zinvoller

Het is juist deze ‘voorzichtigheid’ die pijn doet. Als voorzichtigheid de leidraad wordt van ons bestaan doen we eerder iets wat pijn veroorzaakt. Durven een prik te geven, durven duidelijkheid te geven. Want die prik heeft een heilzame werking. Het is een zinvolle handeling die je verricht.  Durf de dingen bij de naam te noemen, praat er niet omheen. Deze tijd van onzekerheid is het meest gebaat bij duidelijkheid. Dan ben je zinvol bezig.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs ….

Er liepen honderden mensen onder mijn raam door die schreeuwden ‘Wij zijn Nederland, wij zijn Nederland’. Boos op de lockdown, bang voor de vaccinatie. Bange mensen schreeuwen, dat is bekend. Kunnen we nog gewoon met ze praten? Iedereen heeft waarschijnlijk wel een boos en bang mens in haar omgeving? Wat doen we daar eigenlijk mee? Negeren?

Basis democratie

Ik wil in een samenleving wonen waar mensen over alles met elkaar kunnen praten, dat is de basis van de democratie. Tegenwoordig heb ik het gevoel dat dat niet meer kan. We polariseren zo, dat er geen gewoon gesprek meer mogelijk is. In het dagelijks leven vermijden we die gesprekken dan ook het liefste. Ik schenk persoonlijk liever een kopje thee in voor een eenzame oudere dan dat ik een open gesprek met een vaccinatie weigeraar voer.

Die gesprekken zijn namelijk niet makkelijk. Het zijn de moeilijkste gesprekken, zweet en tranen. Toch zijn het misschien wel de gesprekken die het meeste opleveren. Niet alleen voor onszelf, maar ook voor de hele samenleving.

Gesprekken tussen partijen

Vorige week heb ik een aantal avonden heerlijk naar miss Marple gekeken, de oude detectiveserie van Agatha Christie. Miss Marple lost, als oud dametje, de moorden op en praat met iedereen, ook met de moordenaar.  Mijn gezelschap vond de miss Marple’s veel te ingewikkeld, je weet pas aan het einde wie de moordenaar is. Ze keken veel liever een Amerikaanse detectiveserie. Hier is veel duidelijker wie de goeden en wie de slechten zijn.  Gesprekken tussen deze twee partijen zijn er niet. Ze luisteren af en bespioneren elkaar. Aan het einde komt het tot een groot gevecht waar de goeden altijd winnen.

Niet zwart wit

De werkelijkheid is nooit zo zwart wit en ook niet zo beschaafd moordzuchtig als die van miss Marple. Toch is er wel het verschil namelijk dat van het gesprek. Zelfs de moordenaars van Miss Marple zijn echte mensen en krijgen gelegenheid te vertellen waarom. Er is nooit veel zwart wit, het is meestal grijs. In het grijze gebied zijn gesprekken mogelijk.

Waarom praten we dan niet meer met elkaar, durven we het niet? Durven we niet meer van mening te verschillen en elkaar toch te respecteren?

De mensen die langs liepen en schreeuwden ‘ Wij zijn Nederland’  zagen er volkomen normaal uit. Redelijke dwarsdoorsnede van de Nederlandse samenleving, er waren zelfs scootmobielen bij. Zij zijn niet Nederland, wij zijn het ook niet. We zijn het samen. We kunnen het wel aan Rutte overlaten, aan Halsema of aan de politie en de ME. Toch zullen we allemaal vroeg of laat een keer in gesprek moeten gaan, want het nodig voor het voortbestaan van de democratie in Nederland. Hier kan het nog, in de VS is het inmiddels onmogelijk geworden.

Niet dat een gesprek alles oplost, maar je kijkt elkaar wel in de ogen en begrijpt elkaar misschien iets beter.

Wies Houweling

Meer blogs …