Viering gemist

Ze kijkt mij wat onzeker aan. Enthousiast was ze haar verhaal begonnen, maar gaandeweg kwam er een aarzeling in haar stem.

Haar beide ouders waren overtuigd vrijzinnig geweest en zo was ze ook opgevoed. Ze ging naar een openbare school, terwijl de ‘School met den Bijbel’ om de hoek was geweest. Haar latere echtgenoot had ze leren kennen tijdens een jeugdkamp van de VCJC. En toen ze gezin kregen, kozen ze op hun beurt ook weer voor een vrijzinnige levensstijl.

En nu? Nu woont ze alweer enkele jaren in een ‘woonzorgcentrum’. Ze heeft het er goed; het eten is meestal lekker, er zijn genoeg activiteiten, ze mag niet klagen. Ze mist alleen ‘de kerk’ zo. Het samenkomen op zondagmorgen, de verhalen en de muziek en daarna het napraten met een kopje koffie. Maar het zorgcentrum is in een heel andere plaats dan ze altijd gewoond heeft en ons gebouw is nu voor haar niet meer bereikbaar. En zo’n online viering is niks voor haar, zegt ze stellig!

Toch gaat ze sinds kort weer naar de kerk. De katholieke kerk die direct bij haar om de hoek zit. Ze gaat mee met iemand die een paar maanden geleden bij haar op de afdeling is komen wonen en al ruim 30 jaar in deze kerk komt. Ze vindt het heerlijk!

Enthousiast zat ze mij dàt te vertellen. Tot die onzekerheid toesloeg; want is het niet gek om naar een ‘vreemde’ kerk te gaan? Kan dat wel?

“Zo te horen bent u vrijzinnig in hart en nieren”, zeg ik, “dat u ook in een andere kerk zo kan genieten. Dat verschillen er mogen zijn!”

Ze knikt stralend. Zo is het maar net!

Nicoline Swen
voorganger Aan de Regge, Oost-Twente en Varsseveld

Meer blogs … 

Jezus en groene theologie

Steeds meer kerken en verenigingen willen zich inzetten voor verduurzaming. Sommige kerkgebouwen hebben zonnepanelen op het dak en gebruiken meer recycelbare producten. Ik probeer ook duurzaam te leven en heb een Fairphone waarvan je losse componenten kunt vervangen.

Duurzaamheid en de Bijbel

Een vraag die mij geregeld gesteld wordt, is: Vertelt de Bijbel iets over duurzaam leven en zorg voor de natuur? Behalve de bekende zin uit Genesis 1:28 waar in het kort staat: “Vervult de aarde, onderwerpt haar, heerst over de vissen, vogels en landdieren”, die bekend is als de opdracht tot het ‘rentmeesterschap van de mens op de natuur’, is dat heel weinig.

In de tijd van Jezus vroegen mensen zich niet af of zij de omgeving negatief beïnvloedden. De natuur leek onuitputtelijk. Jezus roept ook nergens op om beter voor de planten- en dierenwereld te zorgen. Hij noemt wel dat hij de leliën op het veld mooi vindt. Het is mogelijk dat hij zelf ascetisch leefde en geen vlees at, maar de bijbelteksten geven hier geen informatie over. Mensen hadden geen hond of kat ‘de luxe’, zonder taak, zoals de Fransen dat nog wel noemen.

Andere bronnen

Er zijn wel meerdere buitenbijbelse bronnen die iets over Jezus’ houding naar dieren en planten toe vertellen. In ‘Woorden van Jezus in de Moslimtraditie’ van Tarif Khalidi (Ank Hermes 2001), staat het volgende verhaal: “Een varken kwam langs Jezus. Jezus zei: ‘Ga in vrede’. Men vroeg hem: ‘Geest van God, hoe kunt u nu zoiets tegen een varken zeggen? Jezus antwoordde: ’Ik heb er een afkeer van mijn tong aan het kwaad te wennen’.”

Gulden regel

Als Jezus in onze tijd had geleefd, zou hij dan niet opgeroepen hebben om de Gulden Regel – behandel anderen zoals jij door hen behandeld wilt worden – ook naar de dierenwereld en misschien zelfs de plantenwereld uit te breiden? Toepassing van een dergelijk ideaal is heel lastig. Hoe kun je leven zonder gebruik te maken van de producten uit de natuur? Behalve vlees en melkproducten, granen en vruchten horen daar ook hout, leer, wol, en olie bij.  Misschien moeten we een compromis zoeken.

Katrijne Bezemer
voorganger in Voorburg en Zuid-Kennemerland

Meer blogs …

Op leven en dood …

‘Wanneer kom je dan weer?’ vraagt een Oekraïense vriend. Sinds afgelopen zomer hebben we elkaar niet meer gezien. Met Kerst is het alweer niet gelukt: wij vonden het niet verantwoord om, destijds nog steeds niet geboosterd, naar een dorp te gaan waar nauwelijks iemand gevaccineerd is. Misschien met Pasen, antwoord ik onzeker hoewel ik weet dat ik op de zondag wanneer zij dit jaar het Opstandingsfeest vieren, eigenlijk helemaal niet vrij ben. Maar ja, het gaat om een gemeente waar ze relatief makkelijk een vervanger zouden kunnen vinden, maak ik mezelf wijs. Want ik heb heimwee: naar hem en zijn parochianen en het land. Ik mis hun warme gastvrijheid, de gesprekken, het samen-vieren. Ja, Pasen in Oekraïne: het zou mooi zijn. Het schone Pascha! Nergens beleef ik het feest van het leven dat sterker blijkt dan de dood, zo intens, zo persoonlijk, zo tastbaar als met de Christenen van het Oosten. Nergens en met niemand geloof ik in de opstanding meer oprecht dan met hen en bij hen …

Zorgen

Maar zal het lukken? Plotseling (of in feite helemaal niet plotseling want de oorlog woedt daar al jarenlang!) gaat deze vraag niet alleen over COVID en mijn eigen preekrooster. Het gaat over Poetin en Biden en … Het gaat over het voorbestaan van het land dat mij zo dierbaar is geworden. Ik maak me zorgen, grote zorgen: om mensen die ik ken. Bijvoorbeeld om die soldaat die een tijd geleden een organisatie oprichtte voor de Oekraïense LHBT-soldaten. Een moedige jongen. Voor zijn verjaardag probeerde hij geld in te zamelen: voor een spionage-drone voor zijn eenheid. Ik heb helaas tegen hem moeten zeggen dat onze stichting geen wapens financierde.  Nu zit ‘ie daar: in de loopgraven dichtbij Loegansk (Weet je het nog: MH17?). Met zijn machinegeweer maar zonder zijn gedroomde drone. Zal het lukken? Zal het HEM lukken: om DIT te overleven?

Hoop

Over drie maanden gaan we Pasen vieren: eerst hier en een week later daar. Ook in Rusland. Ook Poetin zal dan in de kerk verschijnen. Maar zal het leven weer sterker blijken dan de dood?

Ik hoop het …

Jarek Kubacki

Meer blogs …

De toekomst is al gaande

In deze tijd van beperkingen, en hoop op versoepelingen, zie je dat mensen om je heen wat mismoedig worden. Zeker in deze tijd waar we behoefte lijken te hebben aan een sprankje zon, dat ons maar nauwelijks wordt toebedeeld. Het is niet moeilijk om met de wolven in het bos mee te huilen, en je mee te laten slepen in deze trend. Het zit ons westerse mensen tegen en we moeten toch op vakantie, de kinderen moeten weer naar school, enzovoort, enzovoort.

Er zijn toch signalen die als het ware een andere taal spreken. En met het kersverse begin van 2022 in het achterhoofd wil ik u die niet onthouden. Het eerste signaal kwam uit een ochtendkrant. Meestal brengt deze ochtendkrant kommer en kwel, maar nu was er een groot artikel over de dierenarts dr. Pol. Op een leeftijd van 79 jaar is hij nog steeds werkzaam, en eigenlijk bezeten van maar één ding: dierenwelzijn. Als je zo oud bent en zo intensief werkt, dan heb je natuurlijk heel wat meegemaakt. Het heeft dan zin om eens naar zo iemand te luisteren. Hij zei in de krant: aan alle narigheid komt een einde en ga niet voor de tv hangen, maar maak je nuttig.

Een ander signaal komt uit een heel andere hoek. Soms sla ik het Liedboek op. En dit keer was het bij het lied ‘De toekomst is al gaande.’  Bijzonder, dacht ik. We denken meestal in termen van toekomst: als we weer kunnen winkelen…, waar zullen heen gaan als we vakantie hebben…

Dit lied uit het Liedboek zette mij aan het denken. Dromen mag natuurlijk, het is ook goed om de zinnen te verzetten. Maar het moet niet te veel worden, want dan valt de realiteit soms tegen, en daar word je mismoedig van. Je leeft toch in het heden en dat heden kent helaas beperkingen. Maar de toekomst is al gaande. Met andere woorden: leef in het heden. En dan komen de woorden van dr. Pol, een man met een grote levenservaring, die er in feite op neerkomen dat je je niet moet laten ondersneeuwen als het tegenzit.

Deze gedachtegang leek mij uitstekend om het nieuwe jaar mee te beginnen. En opeens schiet mij een gezegde te binnen dat gangbaar was in mijn oude dorp: niet klagen maar dragen. Maak jezelf nuttig voor anderen, wat zingeving met zich meebrengt en beperkingen doet verminderen.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs ..

Winter

Als ik uit mijn raam kijk, zie ik bomen die hun blad hebben verloren. Hun takken steken helder af tegen een blauwe lucht. Dat is bijzonder want de lucht was dagenlang gevuld met grijze wolken, waaruit af en toe een forse regenbui kletterde. Maar nu is het rustig en helder. Het licht is alweer aan het afnemen, een teken dat de avond aanstaande is.

Korte dagen

De dagen zijn maar kort in deze tijd. Over een paar weken beleven we de kortste dag van het jaar. Soms denk ik dat we daar nauwelijks meer oog voor hebben, door de problemen waar we mee geconfronteerd worden. Klimaat, coronavarianten en agressie lijken haast dagelijkse ingrediënten van ons geestelijk voedsel. We worden als het ware meegezogen in de maalstroom van alle dag. We krijgen een kort lontje, we worden bang om iets te verliezen, terwijl we eigenlijk genoeg hebben.

Schoonheid

En dan kijk ik door mijn raam en zie de schoonheid van de bladerloze takken tegen de alweer donker wordende lucht. Het is windstil. De natuur lijkt uit te rusten. Dat hoort ook in deze tijd. De natuur trekt zich weinig aan van onze zorgen, en dat is maar goed ook. Toch hebben wij een plicht jegens de natuur. Wij mensen dienen de natuur te respecteren, want de natuur wordt door levende organismen gevormd. De bomen die ik uit mijn raam kan zien zijn, net als alle bomen en planten op aarde, levende wezens met een eigen DNA.

Natuur

Alleen kunnen ze niet praten en bewegen in die zin dat ze op één plaats blijven. Maar de aanwezigheid van DNA verbindt ons wel met de natuur. Het zegt namelijk iets over onze afstamming, want heel lang geleden is het leven op aarde begonnen met een primitief begin waar alle levende materie uit voortgekomen is. Het voert echter te ver om te denken dat wanneer u tegen een boom praat de boom u zal begrijpen. Daarvoor zijn de bomen en wij mensen te ver uit elkaar gegroeid. Als je een boom omhakt zal deze geen pijn voelen. Hooguit voel je zelf pijn omdat je zijn schaduw mist in de zomer, en er een open plek in je tuin is gevallen.

Er bedreigen ons voortdurend gevaren, om de eenvoudige reden dat wij levende wezens zijn. Dat wil niet zeggen dat wij zielig zijn. Maar we dienen ons wel bewust te zijn dat er nog meer levende wezens op aarde zijn. Dat bewustzijn zie ik als zingeving voor de winter.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs …

Vrij discussiëren

We zitten met de deelnemers van een gesprekskring in een grote elipsvorm bijelkaar. ‘Vrouwen in de filosofie’ betreft het onderwerp en de 9 aanwezige vrouwen en 3 heren beloven al direct dit onderwerp recht te doen. De kring heeft tot doel om vrouwelijke filosofen die schaars zijn en die ook in onze tijd nog geregeld achtergesteld worden, in de schijnwerpers te zetten. Harriet Taylor Mill (1807-1858) is een van de vrouwelijke filosofen die ter sprake komt. Zij is in de schaduw van haar echtgenoot John Stuart Mill gebleven maar Mill beschrijft zijn beroemde boek ‘On liberty’ als een gezamenlijk project.

Vrijheid van burgers

De Mills bespreken in ‘On liberty’, de vrijheid van burgers ten opzichte van de wetten en regels van een samenleving. Ook de ‘stille’ sociale wetten en regels van ‘denkbeeldige buren’ komen aan bod. Ze concluderen dat de overheid/maatschappij haar autoritair gezag alleen dan over een individu mag uitoefenen, als diens gedrag schade berokkent aan anderen. Alleen dan is beknotting van de persoonlijke vrijheid geoorloofd. Wij bevinden ons opeens midden in een actuele discussie. In de politiek wordt namelijk vergaderd over 2G. Iets wat twee weken geleden als uitdrukking nog niet bestond staat ter discussie. Wat zou Harriet Taylor Mill vinden? Wat vinden wij? Moet er een 2G komen, of verplichte vaccinaties? De hete hangijzers komen gewoon op tafel te liggen.

Vrijheid van meningsuiting

Het is mooi dat onze kring zich nu ontpopt als kring met veel vrouwelijke filosofen, opinionmakers en ethici. Wij bespreken wat ‘goed’ is. Het blijkt dat de grote meerderheid op dat moment voor 2G is. Maar er is ook een deel ‘onthoudingen’ en een enkeling die 2G op geen enkele basis acceptabel vindt. En hoe ging dat toen verder in de gesprekskring en wat gebeurde er toen? Niets. Er gebeurde verder niets! Mensen worden niet uitgescholden en aanwezigen wordt niet gevraagd te vertrekken of onder druk gezet hun mening te wijzigen. We zijn het oneens maar blijven gezellig met elkaar koffiedrinken. Zo gaat dat als het goed is in onze vrijzinnige gemeenschappen als we moeilijke maatschappelijke thema’s bespreken. We mogen onze mening uiten zonder dat we een ander die vrijheid misgunnen.

Katrijne Bezemer
voorganger Voorburg/Sassenheim en Zuid-Kennemerland

Meer blogs …

Beveiliging

Vandaag was het weer zover. Een werknemer van de beveiligingsfirma kwam voor de jaarlijkse controle. Nou, nou, zult u zeggen: dan heb je misschien ook wel waardevolle zaken in huis. En eerlijk, dat was vroeger ook zo. Maar de tijden veranderen. Wat vroeger waardevol was is dat nu vaak niet meer. In de huidige tijd zijn zaken als een door de shredder gehaald schilderij veel meer waard dan een porselein bord. Waarvoor heb je dan beveiliging? vraagt u. Voor de zekerheid waarschijnlijk, en voor de sticker op de deur. En natuurlijk vanwege de alarmcentrale, die altijd onmiddellijk reageert als het alarm afgaat wat zeker eens per jaar gebeurt.

Gebedje

Raar eigenlijk dat idee, dat een alarmcentrale over je waakt. Is dat omdat wij mensen in vroeger tijden dat vertrouwen aan God gaven? Dat Hij over ons mensen waakte? Als kind moest ik vroeger voor het slapen gaan altijd een avondgebedje bidden:
Ik ga slapen, ik ben moe,
Ik doe mijn beide oogjes toe
Lieve Heer houdt thans de wacht
Ik zeg u allen goede nacht
En onder het brommend geluid van de eskaders bommenwerpers die op weg waren naar Duitsland om daar hun vernietigende lading af te werpen, sliep ik in.

God woont niet meer op een wolk

In de tegenwoordige tijd geloven de meeste mensen in de westerse wereld niet meer dat God over ons waakt en ons leven bestiert. Velen menen zelfs dat God niet bestaat. Maar 75 jaar geleden werd het kind van gelovige ouders wel een avondgebed geleerd. Er werd ook steevast na het eten uit de Bijbel gelezen, ook toen de maaltijd nog bestond uit een vage soep die uit de gaarkeuken kwam.
Niet alleen antiquiteiten zijn in waarde gedaald maar de overtuigingen van de westerse mens zijn veranderd en daardoor is ook God minder waard geworden. Hij heeft niet zoveel meer te vertellen lijkt het. In de periode die wordt aangeduid als de Verlichting, begon de wetenschap zich te ontwikkelen. In de literatuur daarover kom je veelvuldig de opmerking tegen dat God een stapje terug moest doen. Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dat stapje terug in vergelijking met de ontwikkeling van de laatste 75 jaar, maar een heel klein stapje was.
God heeft zijn bejaardenoutfit afgedaan. Hij woont ook niet meer op de derde wolk boven het huis van dominee Stekelenburg. Waar hij wel is gebleven, moeten we opnieuw ontdekken. Deze zoektocht zal tot zingeving leiden.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs ….

Gedenken

Je hebt het over het ‘gedenken’ alsof het alles was waar je in geloofde. Maar je bent toch dominee. Geloof je dan niet in het eeuwig leven?

Ja, mijn atheïstische vader heeft zich dit gesprek over het leven en de dood klaarblijkelijk anders voorgesteld. Gedenken, dat doet hij toch ook! Van mij die zo’n 35-40 jaar geleden een enorme strijd heeft geleverd om zich ‘gelovig’ te kunnen noemen, heeft ‘ie anders verwacht. Meer …

Ik heb een sip koffie nodig en een extra sigaret om zijn teleurstelling te accepteren en met mijn verhaal door te gaan.

Kijk maar deze foto, pa! Je kent die plek, wij hebben daar jarenlang onze zomervakanties doorgebracht. Dat is het Zilvermeer in het voormalig Oost-Pruisen. Dit bos is er: door de eeuwen heen. Ooit hebben hier de heidense Pruisen geleefd die er zelfs een tempel in bouwden. Toen kwamen hier de ridders van de Duitse Orde met de zwarte kruizen op hun mantels en schilden. Daarna de houthakkers en kooplieden om de rijzige dennenbomen die te vellen. Ze waren nodig: als masten op de VOC-schepen. Maar het bos is er nog steeds. Je hebt gelijk, ik geloof niet in het eeuwig leven, ik zie het. Ik zie het leven dat sterker is dan de dood en dat tegelijkertijd die dood nodig heeft. Want deze prachtige herfstkleuren zijn toch de kleuren van het doodgaan en hun bijzondere geur is de geur van het verval. Ik zie dat het leven altijd doorgaat. Dat gebeurt sowieso: met of zonder ons! Misschien gaat dit zonder ons zelfs veel beter, zoals de huidige klimaatcrisis lijkt te tonen. Wat wij wel kunnen doen is juist gedenken. Daardoor geven we aan het Geheim van het Leven wat reliëf. Wij geven er een naam en een gezicht aan. Ooit ook jouw naam en jouw gezicht. Jij zult niet vergeten worden …

Ik kijk hem aan. Ik weet dat hij zich oud voelt, zwakker, soms zelfs een beetje hulpeloos. Die sterke, zelfbewuste, dikwijls lastige man uit het verleden is er niet meer. Heeft hij iets aan mijn woorden gehad? Dat weet ik niet …

Jarek Kubacki

Meer blogs

Zingeving

Mijn aandacht werd getrokken door de cover van de bijlage van mijn zaterdagse krant. ‘Op zoek naar zingeving’ was een tekst nog net niet in chocoladeletters, maar schreeuwend genoeg om mij nieuwsgierig te maken. Het bleek om een reportage te gaan. Drie carrièrevrouwen, zogezegd ‘middelbare dames’, die een switch hadden gemaakt van een drukke baan naar hulpverlening. Daar is toch niets mis mee, zult u zeggen. Het enige is dat zij nauwelijks enige opleiding daartoe hadden genoten. Als je dat vergelijkt met een verpleegkundige die enige jaren bijscholingscursussen heeft gevolgd alvorens zij als praktijkondersteuner-ggz mag werken. En dan spreek ik nog niet van een psychiater. Als je dan leest dat het hoge uurtarief dat de dames berekenen ‘doorgaans geen bezwaar’ is, dan ben ik geneigd om te spreken van ‘eigen zingeving’.

De dames in de reportage hadden voordat zij de carrièreswitch maakten een drukke baan. Zij waren dus doorkneed in het omgaan met mensen. Dan gebeurt er iets naars in hun leven en ze willen iets anders. Dat is heel natuurlijk, en past bij de leeftijd. En dan ga je anderen helpen terwijl je daar goed aan verdient.

Psychiater Esther van Fenema spreekt ronduit van mentale kwakzalvers. Zij ziet de brokken die coaches maken. Met een vlotte babbel kun je niet iemand genezen. Tenzij die iemand eigenlijk weinig mankeert en gewoon het geld ervoor over heeft om eens te kunnen praten. Maar het is goed te bedenken dat iedereen zich coach mag noemen, want het is geen beschermd beroep. Als je met een coach in zee gaat weet je waar je aan begint, maar niet waar je eindigt.

In mijn werkzame leven ben ik veel alternatieve geneeswijzen tegengekomen. Daarvan heb ik de brokken gezien en de overlijdens staan mij nog helder voor de geest. Soms argumenteren de mensen met ‘er is meer tussen hemel en aarde’, dan wordt Shakespeare onvolledig geciteerd. De enige die er zingeving aan ondervond was de ‘hulpverlener’. Zijn of haar beurs werd gespekt.

Zingeving is niet te koop. Dat kun je ook niet van een coach leren. Zingeving in je leven moet je ontdekken door je met anderen in te laten. Niet tegen een ‘doorgaans geaccepteerd uurtarief’ maar door je open te stellen voor je medemens. In eigen kring maak ik mee hoe zinvol vrijwilligerswerk is. De vreugde en voldoening spatten er af. Het is maar een bescheiden voorbeeld, maar zo werkt het wel. Dan pas ben je met zingeving bezig, en het kost niets.

Wouter Blokhuis

Meer blogs …

Taal

Na het belletje in de wachtkamer kwam een matig verzorgde oudere man binnen. Uit de gegevens die voor mij lagen, maakte ik op dat hij alleen woonde. Het adres dat op de kaart stond verwees naar een huisje eigenlijk tussen twee dorpskernen in. Hij kwam niet vaak op het spreekuur en voor mij was het de eerste keer. Zolang werkte ik nog niet in de praktijk. Na de gebruikelijke begroeting nam hij plaats en vroeg: ‘Verstaat u de Tale Kanaäns?’

Tale Kanaäns

En hoewel ik wist dat ik gevestigd was in een dorp in de Biblebelt, overviel die vraag me enigszins. Dat ik te maken zou krijgen met strenge orthodoxe opvattingen, was duidelijk. Maar een taal die mij zo vermoedde ik, terug zou voeren naar de Middeleeuwen, of nog vroeger, had ik niet verwacht. Toch had de uitdrukking ook iets bekends. En ik dacht terug aan mijn lagere school, een School met den Bijbel. Kanaän deed mij denken aan water wat in wijn veranderd was. Of was dat Kana? Deze associaties flitsten door mijn hoofd, maar de man wachtte op antwoord. Dus zei ik in mijn jeugdige overmoed:

‘Het behoort niet tot mijn gewone manier van spreken, maar vertelt u maar wat u wilt zeggen of vragen, dan komen we er wel uit.’ En dat was ook zo, maar mijn oren flapperden wel van de pompeuze woorden die hij gebruikte. Nog twee keer kwam hij op het spreekuur, toen overleed hij plotseling en liet zijn huisje na aan het Groene Kruis.

Eigen idioom

De plaatselijke bevolking beschikte over een eigen idioom wat ons aanvankelijk voor raadsels stelde. Dat ging over toen een oudere dame een woordenlijst maakte die veel verklaarde. Maar er was geen relatie tot de Tale Kanaäns. Dat was toch iets anders, iets heel erg orthodox.

Taal is een vaardigheid die mensen bezitten. Taal dient bijvoorbeeld als communicatie tussen mensen. Maar taal is ook een middel om gevoelens en emoties te uiten. Tegenwoordig wordt taal soms misbruikt om een mening op social media te uiten. Dan denk ik nog weleens terug aan de Tale Kanaäns. Beledigen in Bijbelse bewoordingen kun je je haast niet voorstellen.

Het belang van taal

Het is denk ik, om het belang van taalgebruik te onderstrepen. Kinderen leren het spreken in eerste instantie van hun moeder. Het taalonderwijs moet daarop voortborduren en de taalontwikkeling stimuleren. Taal zorgt ervoor dat mensen begrip krijgen en zo zingeving kunnen ervaren.

Wouter B. Blokhuis

Meer blogs ….