Steeds meer levensbeschouwelijke organisaties treden zichtbaar naar buiten met hun boodschap aan de samenleving. Zo is het Apostolisch Genootschap begin dit jaar met de reclamecampagne vindjeantwoordinjezelf.nl gestart. En sinds kort brengen zij een nieuw magazine voor zingeving en levenskunst uit. Maar met wel doel en verwachtingen? Welke stappen zetten zij en waar lopen zij tegenaan?

Om dit te delen organiseert het Apostolisch Genootschap op dinsdagmiddag 5 juli het event ‘Religie en marketing’ in samenwerking met andere levensbeschouwelijke organisaties zoals Vrijzinnigen Nederland, Remonstranten, Humanistisch Verbond.

Meer informatie

Datum: Dinsdag 5 juli 2016
Tijd: 14.00 – 16.00 uur, inloop vanaf 13.30 uur en na afloop een netwerkborrel
Locatie: Berg en Dal, centrum voor ontmoeting en levenskunst, Jacob van Lenneplaan 12, 3743 AR Baarn
Aanmelding: communicatie@apgen.nl

uitnodiging religie en marketing (pdf)

 

 

(bron: www.vpro.nl)

Vrijzinnig-protestanten, waar kwamen ze vandaan, wat waren dat voor lui? De buitenwacht vond hen vaak zweverig, maar ook de eigen achterban raakte soms het spoor bijster. ‘We horen wel over beginselen, maar welke beginselen?’

Verborgen protestanten

Oud-VPRO-bestuurder ds. Heye Faber betitelde de vrijzinnigen in 1986, bij het 60-jarig bestaan van de omroep, als verborgen protestanten. ‘In de provinciesteden ontstond midden negentiende eeuw een bourgeoisie die zich steeds minder thuis ging voelen in de hervormde volkskerk. Het waren mensen, geïnteresseerd in kunst en mystiek, die het christendom cultureel een plaats wilden geven. Ze zagen, anders dan orthodoxe gelovigen, geen tegenstelling tussen christendom en cultuur.’

Een derde stroming naast rechtzinnige protestanten en rooms-katholieken, noemde Faber de vrijzinnigen. ‘Ze baseerden zich onder anderen op Erasmus, en wilden weten hoe de Bijbel was ontstaan en wat de historische waarde was van dat boek.’

Historicus Tom-Eric Krijger, die promotie-onderzoek doet naar het vrijzinnig-protestantisme in Nederland tussen 1870 en 1940, formuleert het aldus: ‘Vrijzinnigen wilden het geloof in de pas laten lopen met de moderne tijd. Christenen zouden zich moeten aanpassen aan wetenschappelijke ontwikkelingen. Dat betekende dat geloofsopvattingen die verstandelijk geen steek hielden of niet voorkwamen uit het persoonlijke gevoelsleven overboord gingen. Jezus als Zoon van God was zo’n dogma dat sneuvelde. Vrijzinnigen benadrukten vooral de menselijke kant van Jezus.’

Uit de verborgenheid

Begin twintigste eeuw traden de vrijzinnigen uit de verborgenheid en richtten eigen organisaties op: de Vrijzinnig Christelijke Studenten Bond, de Vrijzinnig Christelijke Jeugd Centrale (beide 1915), en de Vrijzinnig Protestantsche Radio-Omroep (1926). En dat terwijl vrijzinnigen juist helemaal niet van eigen zuilen hielden. Krijger: ‘Het ideaal was: elke stroming moet worden gehoord, maar niet apart georganiseerd. Wat de ether betreft geloofden vrijzinnigen in een nationale omroep. Maar goed, aangezien katholieken, orthodoxe protestanten en socialisten zich massaal verenigden in eigen clubs, konden de vrijzinnigen niet achter blijven. Anders plaatsen we ons buiten de maatschappij en worden we gemarginaliseerd, was de gedachte. En dan komt er van die nationale omroep helemaal nooit meer iets terecht.’

Het grappige is dat toen de vrijzinnigen eenmaal een eigen omroep oprichtten er daarbinnen weer een soort sub-verzuiling ontstond. Krijger: ‘Elke groepering kreeg bij de VPRO een eigen stem: remonstranten, doopsgezinden,  vrijzinnig-hervormden en lutheranen. Toch was de VPRO in die dagen het succesvolste vrijzinnige initiatief. Veel andere plannen sneuvelden. Zo is alleen in Den Haag een vrijzinnig christelijk lyceum tot stand gekomen.’

Zuurdesem

De VPRO werd, volgens Krijger, de kurk waar vrijzinnig Nederland op dreef. ‘De massabijeenkomsten en toogdagen van de andere zuilen werden naadloos gekopieerd. Er kwamen brochurereeksen en er verscheen een eigen omroepblad: Vrije Geluiden. Voorzitter Nicolette Bruining wilde in de jaren dertig nog veel verder gaan. Haar droom was zoveel mogelijk vrijzinnige clubs in het VPRO-gebouw te vestigen, zoals de jeugdbewegingen en de Centrale Commissie voor het Vrijzinnig Protestantisme.’

In taakopvatting verschilde de VPRO niet van de andere verzuilde omroepen KRO, NCRV en VARA. De eigen achterban in het geloof versterken was hoofddoel (bij de VPRO gebeurde dat bijvoorbeeld met ochtend-, avondwijdingen, kerkdiensten en het programma  ‘Gesprekken met luisteraars’ van ds. Spelberg, volgens Krijger een voorloper van het latere omroeppastoraat) en daarnaast zoveel mogelijk andersdenkenden bereiken. Of, in VPRO-taal: de vrijzinnige geest als een zuurdesem laten inwerken op de samenleving.

Vrijzinnige geest

Wat was nu die vrijzinnige geest? Wel, dat is niet eenvoudig onder woorden te brengen. Jan Kassies, die begin jaren zestig als eerste niet-vrijzinnig-protestant werd opgenomen in het VPRO-bestuur, zei bij het 60-jarig bestaan: ‘Je hoorde vaak uitdrukkingen als: ergens meer zicht op krijgen. Maar waarop, dat bleef in het vage. Men was op zoek naar iets, maar wist niet exact waarnaar, en wilde dat eigenlijk ook helemaal niet weten. Het woordje ‘toch’ keerde vaak terug. Dat we in dit tijdsgewricht toch moesten bedenken dat berusting toch, enzovoort. En je had van die typische Spelberg-zinnen: Zouden we niet eens aandacht besteden aan Frank Martin? Het antwoord moest dan luiden: Ik denk dat hij een man is die het bestuderen waard is.’

Natuurlijk overdreef Kassies een beetje, maar in de ogen van Krijger schuilt er in zijn persiflage wel degelijk een kern van waarheid. ‘De verwachting was dat vrijzinnigheid de belangrijkste stroming zou worden binnen het christendom, met geheel eigen vormen en rituelen. Maar die eigen vormen en rituelen kwamen nooit tot stand. Soms greep men daarom terug op orthodoxe beeldspraak, maar dan wel met een andere inhoud. Maar wat die inhoud precies was?  Zelfs de vrijzinnige achterban tastte dikwijls in het duister: wat bedoelen ze nu eigenlijk met Jezus Christus, en: we horen wel over beginselen, maar welke beginselen? Hoofddoel van de VPRO-dominees was met taal godsdienstige gevoelens op te wekken. Dat komt nu veelal zweverig over.’

Middenklasse

Maar er was nog een reden waarom het vrijzinnig-protestantisme altijd een marginale zuil bleef, zeker in vergelijking met de andere. Krijger: ‘Het was en bleef vooral een beweging van de – gegoede – burgerij. De intellectuele en culturele elite raakte vrij snel van de vrijzinnigheid vervreemd, omdat men het knoeien vond met zowel wetenschap als geloof. Multatuli bijvoorbeeld was vrij stevig in zijn afwijzing van vrijzinnigheid. In lagere klassen kreeg het vrijzinnige geloof evenmin een voet aan de grond omdat het geen antwoord gaf op de sociale kwestie. Zo bleef vrijzinnigheid iets van de middenklasse, en daarmee van beperkte maatschappelijke invloed. Als de VPRO vrijzinnig-protestant was gebleven, was er, vermoed ik, niets van overgebleven, omdat het aantal vrijzinnige gelovigen vandaag verder ineen is geschrompeld.

Provoceren is passé

Volgens de huidige VPRO-directeur Lennart van der Meulen is zijn omroep nog steeds vrijzinnig, zij het in maatschappelijke en programmatische zin. ‘Ik herken vooral het eeuwige zoeken, soms inderdaad niet naar iets, maar om het zoeken zelf. Dat is nog steeds een sterke drang bij VPRO-makers. Op zoek naar en vanuit zichzelf, maar wel steeds vaker in een maatschappelijke context. In negen van de tien gevallen levert dat bijzondere programma’s op. Nog altijd zijn we ondogmatisch en niet politiek correct, maar provoceren is passé . Rob Muntz met Hitler-snor in Wenen heeft plaatsgemaakt voor een empathische Ruben Terlou in ‘Langs de oevers van de Yangtze’. Of voor Michael Schaap die in ‘De Hokjesman’ verwonderd en nieuwsgierig hem onbekende werelden betreedt.’

Spelbergs ideaal van een nationale omroep heeft volgens Van der Meulen in deze tijd een heel andere lading gekregen. ‘Wij verzetten ons tegen een nationale omroep als die uit één hand, de NPO, wordt aangestuurd, te dicht tegen de overheid aanzit en een te algemene taakopdracht krijgt. Hou het decentraal met onafhankelijke media-organisaties, die samen de publieke omroep vormen. Inderdaad, zoals het nu is, met als voordeel dat omroepen nu grosso modo geen verlengstuk meer zijn van een zuil, zoals vroeger.  De VPRO is geen onderdeel meer van het vrijzinnig-protestanstisme, maar levert wel vanuit een heel specifieke taakopdracht een belangrijk aandeel in de nationale programmering.’

Pappa en mamma zijn. Dan wil je dat je kind gelukkig wordt. Veilig is. Niet bang hoeft te zijn. Vanuit die gedachte legde het gezin van Annechien contact met een gezin uit een asielzoekerscentrum. In zes ontmoetingen leerden zij elkaar kennen: ontmoetingen waarin angsten worden overwonnen, weer gelachen wordt en over werk en ambitie gepraat mag worden. Waar kinderen genieten van een dagje uit met ontspannen ouders.

Het begon zes jaar geleden allemaal met de komst van een nieuwe dorpsgenoot’, zegt Annechien. ‘Ik kwam Fleur tegen op het schoolplein. Zij vertelde me over de stichting De Vrolijkheid, die activiteiten organiseert voor kinderen van asielzoekers. In die tijd stelde De Vrolijkheid juist wat geld beschikbaar voor een pilot, waarbij Nederlandse gezinnen iets zouden aangaan met vluchtelinggezinnen.’

Langs de deuren

‘Op de een of andere manier paste dat precies. Wij gaven wel geld aan een kindje in Afrika, waar we ook mee schreven, maar ik had al een paar keer gedacht: ik zou wel wat meer willen doen. Dus dit kwam perfect uit.

Fleur stelde voor om samen iets op te zetten. Het was allemaal nieuw en we wisten ook niet precies hoe we het moesten aanpakken, dus we besloten maar gewoon in het asielzoekerscentrum langs de deuren te gaan.  Niet ieder gezin kwam in aanmerking. We wilden graag rechtstreeks, zonder tolk, met elkaar kunnen praten, dus iemand in het gezin moest wel Engels of Frans spreken.

Na een heleboel kopjes thee, veel zoetigheid en nog een paar keer teruggaan, hadden we zes gezinnen. Daar hebben we in ons eigen netwerk vier gezinnen bij gezocht, die een beetje matchten op hobby’s, leeftijd van de kinderen of werk. Wij zelf legden contact met een heel leuk gezin uit Irak: Nabeel, Rascha, Mohammed en Mahmoud. Nabeel was bakker geweest, Rasha en ik houden allebei van koken en de jongens van voetbal.’

Ontzettend welkom

‘Fleur en ik hadden een jaarprogramma bedacht met in ieder geval zes contactmomenten. We zouden een keer met z’n allen bij elkaar komen en daarna zouden de gezinnen elkaar een keer uitnodigen. Dan was er weer een gezamenlijke bijeenkomst, waarna het Nederlandse gezin een uitje zou organiseren. En na een afsluitende bijeenkomst  zouden wij het dan loslaten en de gezinnen op eigen kracht verder gaan.

Het liep boven verwachting goed. Waar het klikte tussen de gezinnen, ontstonden er zulke mooie dingen. We ontdekten dat we nauwelijks iets over vluchtelingen wisten. Het was voor onze kinderen heel bijzonder om op bezoek te gaan in een asielzoekerscentrum. Om te merken dat er scheuren in de bank zitten en dat het er niet zo fris ruikt, maar dat de tafel wel vol met lekker eten staat en je ontzettend welkom bent.

Omgekeerd vroeg Rasha, toen ze bij ons op bezoek waren: mag ik eens in jouw keukenkastjes kijken? Wat eten jullie en welke kruiden gebruiken jullie?  En hoe doen jullie dat eigenlijk met de opvoeding? Slaan jullie de kinderen? Dus het ging al heel snel over van alles en nog wat. Het was voor Rasha en Nabeel vooral fijn om contact te hebben met ‘gewone’ mensen. Ze zien vaak alleen hulpverleners.’

Creatief

‘Ze hebben we hele dag niets te doen, dus ze wilden heel graag iets ondernemen. En het was voor ons heel leuk om daarin mee te denken. Zo heb ik ervoor gezorgd dat Nabeel een dag kon meelopen met een bakker hier in de buurt. Rasha is heel creatief en wilde daar iets mee, maar wist niet goed wat. Samen hebben we een tocht gemaakt langs allerlei creatieve winkeltjes en ateliertjes in Alkmaar. Ik wilde haar laten zien wat er kan en ook dat de Nederlandse smaak niet helemaal matcht met de Irakese. Met hulp van De Vrolijkheid heeft ze daarna in de vrouwenruimte van het azc een cursus kleding maken opgezet.

Soms vroegen we: waar hebben jullie zin in? De jongens zijn heel sportief, dus we hebben ze een paar keer meegenomen naar een sportactiviteit en zijn een dag met ze gaan varen. Zij zijn een keer mee geweest naar een Kerstviering en wij hebben een dag met de Ramadan meegedaan. In die tijd trekken ze heel erg naar elkaar toe en doen ze veel spelletjes. De jongens leerden die spelletjes aan onze kinderen en schreven hun namen in het Arabisch en zo. Dat was heel gezellig.
Een keer brachten ze foto’s mee en toen hebben we allemaal zitten huilen om wat zijn kwijtgeraakt. Bijvoorbeeld toen we de foto’s zagen van het voetbalteam van die jongens: helemaal uit elkaar gevallen.’

Ook de kinderen werden door de ontmoetingen en de verhalen geraakt. ‘Ik vind het heel moeilijk en ook heel erg om me voor te stellen dat zij gevlucht zijn uit hun leven en dat ze alles hebben moeten achterlaten’, zegt Tobias (12).  En Karlijn (14) herinnert zich het eerste bezoek aan het asielzoekerscentrum nog precies. ‘Het was heel bijzonder om te zien hoe ze in het asielzoekerscentrum woonden.  Ze zaten met twee gezinnen in een ruimte. En ze hadden eigenlijk helemaal niks.’

Groeien

‘Omdat het zo goed ging, wilden we graag dat het ging groeien’, zegt Annechien. ‘Dus het jaar daarop hebben we in het azc en in ons eigen netwerk zes nieuwe gezinnen gezocht. Bij de eerste bijeenkomst nodigden we de gezinnen van het eerste jaar uit. Nabeel en Rasha kregen na drie jaar een status, maar zijn bij de groep gebleven en hebben geholpen om de volgende stappen te zetten. Ook Karlijn en Tobias helpen altijd mee bij de ontmoetingen van de nieuwe gezinnen. Dan doen ze iets met de kinderen of geven ze een workshop. Daar zijn ze alle twee trots op en ze leren er veel van. Zij zullen niet zomaar een groep veroordelen. Want ze weten dat het gaat om mensen en kinderen die hun eigen leven zijn kwijtgeraakt.

Er zijn een paar gezinnen afgevallen. Soms ging een gezin naar een uitzetcentrum of werd het daadwerkelijk uitgezet. Maar met de gezinnen die zijn gebleven is er nog steeds contact. In het ene geval wat intensiever dan in het andere.
Juist in de tijd nadat een gezin een status krijgt, is er veel hulp nodig. Dan is het fijn als je een wasmachine kunt regelen, of  kunt helpen schilderen en verhuizen. Je kunt bijvoorbeeld ook meedenken over een goede school, of mee gaan naar school als er problemen zijn. Soms kun je een van de kinderen een weekendje in huis nemen – dan zijn ze even uit het azc. Soms helpen we met het tekenen van papieren. En sommige gezinnen vieren de verjaardagen samen.’

Volendam

‘Wij vonden het belangrijk om vooral leuke dingen met elkaar te doen. Echt pappa’s en mamma’s te zijn. Daarom hebben we ons niet bemoeid met de juridische zaken die natuurlijk ook spelen. Op een gegeven moment zei mijn vader dat hij ook wel wat wilde doen. Hij heeft de juridische kant opgepakt.
Bij de naturalisatieceremonie vorig jaar waren we er allemaal bij. Mijn vader had een boek voor ze gekocht met foto’s van Nederland en zei: bekijk het goed en kies de plaats die jullie het leukste lijkt. Dan ga ik daar samen met jullie naar toe. Tot ons plezier kozen ze voor Volendam en Marken.

Het gaat ze goed. Nabeel is begeleider van een grote bakkerij die arabische broodjes maakt. Rasha doet een vervolg cursus Nederlands en maakt in opdracht de meest prachtigste taarten. Mohammed studeert bouwkunde en Mahmoud doet dit jaar examen op het vmbo en gaat straks op het mbo een economische richting op.  Beide jongens zijn heel erg gemotiveerd om hier een goede toekomst op te bouwen.

Allemaal trots

Ik zou willen dat ieder Nederlands gezin contact legt met één vluchteling gezin. Dan kunnen we zulke mooie dingen gebeuren. Afgelopen zaterdag zijn we er weer geweest, samen met m’n vader en zijn vriendin. We hebben ontzettend gezellig en lekker gegeten: Rasha heeft bijna twee dagen in de keuken gestaan om een feestelijke Irakese maaltijd voor ons te bereiden. Ze had voor de feestelijkheid ook een traditioneel Iraaks gewaad aangedaan – dat had ik nog nooit gezien.
We hebben heel gezellig gepraat: over hoe het met hen gaat, met ons gaat, over de politiek, over het kinderpardon. Op een gelijkwaardige manier en in een vriendschappelijke sfeer. En grotendeels al in het Nederlands.
Na zo’n avond zijn we allemaal heel trots en blij dat we deze vriendschap hebben gevonden. We weten dat we er voor elkaar zijn. Als we elkaar nodig hebben, weten we elkaar te vinden.’

Bron: www.zininopvoeding.nl

In vergelijking met de jaren vijftig van de twintigste eeuw is een groot deel van de Europeanen vrijer dan ooit, en glimlachen we om de bekrompenheid van toen. Maar: volstaat de vrijheid die het einde van de ideologieën van toen ons heeft gebracht? Is er niet dringend behoefte aan een andere vrijheid?

De vreemde vrijheid

Deze vragen stelde prof. dr. Laurens ten Kate in zijn oratie ‘De vreemde vrijheid’, gehouden op 11 mei 2016. Ten Kate is bijzonder hoogleraar Vrijzinnige religiositeit en Humanisme aan de Universiteit voor Humanistiek, voorgedragen door de Stichting Stimulering Vrijzinnig Gedachtegoed.

Laurens ten Kate

Laurens ten Kate (1958) is filosoof en theoloog. Sinds 2002 is hij verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek als universitair hoofddocent filosofie en religiestudies, en sinds 2015 tevens als bijzonder hoogleraar Vrijzinnige religiositeit en humanisme. Hij is internationaal deskundige in onderzoek naar het grensgebied tussen religie, secularisering en humanisme.

Vrijzinnige religiositeit en humanisme

De leerstoel Vrijzinnige religiositeit en humanisme is gevestigd door Stichting Stimulering Vrijzinnig Gedachtegoed. De stichting is een gezamenlijk initiatief van Vrijzinnigen Nederland, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Remonstrantse Broederschap. Ze wil het vrijzinnig denken en handelen in de Nederlandse samenleving bevorderen.

De vreemde vrijheid wordt uitgegeven als essay door Uitgeverij Sjibbolet, en is vanaf 12 mei verkrijgbaar in de boekhandel.

Bron: www.uvh.nl

In vergelijking met de jaren vijftig van de twintigste eeuw is een groot deel van de Europeanen vrijer dan ooit, en glimlachen we om de bekrompenheid van toen. Maar: volstaat de vrijheid die het einde van de ideologieën van toen ons heeft gebracht? Is er niet dringend behoefte aan een andere vrijheid? Deze vragen stelt prof.dr. Laurens ten Kate 11 mei aan de orde in zijn oratie De vreemde vrijheid, Nieuwe betekenissen van vrijzinnigheid en humanisme in de 21ste eeuw. Ten Kate is bijzonder hoogleraar Vrijzinnige religiositeit en Humanisme aan de Universiteit voor Humanistiek, voorgedragen door de Stichting Stimulering Vrijzinnig Gedachtegoed.

Laurens ten Kate

Laurens ten Kate (1958) is filosoof en theoloog. Sinds 2002 is hij verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek als universitair hoofddocent filosofie en religiestudies, en sinds 2015 tevens als bijzonder hoogleraar Vrijzinnige religiositeit en humanisme. Hij is internationaal deskundige in onderzoek naar het grensgebied tussen religie, secularisering en humanisme.

Leerstoel Vrijzinnige religiositeit en humanisme

De leerstoel Vrijzinnige religiositeit en humanisme is gevestigd door Stichting Stimulering Vrijzinnig Gedachtegoed, een gezamenlijk initiatief van Vrijzinnigen Nederland, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Remonstrantse Broederschap. Ze wil het vrijzinnig denken en handelen in de Nederlandse samenleving bevorderen.

Tijd en locatie

De oratie heeft plaats op woensdag 11 mei plaats in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht, Domplein 29, om 16.15 uur precies.